مدیر مسئول پایگاه خبری تحلیلی شوش نیوز ضمن تبریک این روز به اعضای شورای نگهبان (اعم از فقها و حقوقدانان ) و همچنین هیئت نظارت بر انتخابات استان خوزستان و شهرستان شوش در زیر به شرح وظایف شورای نگهبان و معرفی فقها و حقوقدانان در ادوار مختلف می پردازد :
وظایف و چگونگی تشکیل شورای نگهبان
شورای نگهبان قانون اساسی از جمله نهادهای نظارتی نظام جمهوری اسلامی ایران است، تمامی قوانین مجلس شورای اسلامی پیش‌از ابلاغ، به تأیید این شورا می‌رسد تا مغایر شرع و قانون اساسی نباشد. تأیید صلاحیت نامزدهای تمامی انتخابات سراسری کشور به جز انتخابات شوراهای شهر و روستا نیز در حیطه ی وظایف این شورا جای دارد.
این شورا از 12 عضو تشکیل شده است که 6 عضو از این 12 تن فقهایی هستند که با حکم رهبر عزل و نصب می‌شوند و 6 عضو دیگر حقوقدانانی هستند که با معرفی رئیس قوه قضاییه و رأی نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتخاب می‌شوند. دبیر شورای نگهبان بالاترین مقام رسمی این شورا است که از ابتدا تا کنون آیت الله احمد جنتی میباشد .
مطابق اصل 92 قانون اساسی، اعضای شورای نگهبان برای مدت 6 سال انتخاب می شوند ولی در نخستین دوره پس از گذشتن 3 سال ، نیمی از اعضای هر گروه به قید قرعه تغییر می یابند و اعضای تازه ای به جای آنها انتخاب می شوند.
پیشینه :
از هنگام تشکیل مجلس قانون گذاری در ایران به موجب اصل دوم قانون اساسی مشروطه مقرر گردید: «در هر عصری از اعصار هیاتی که کمتر از پنج نفر نباشد از مجتهدین و فقهای متدینین که مطلع از مقتضیات زمان هم باشند به این طریق که علمای اعلام و حجج اسلام مرجع تقلید شیعه اسامی بیست نفر از علماء که دارای صفات مذکوره باشند معرفی به مجلس شورای ملی بنمایند پنج نفر از آنها را یا بیشتر به مقتضای عصر اعضای مجلس شورای ملی بالاتفاق یا به حکم قرعه تعیین نموده به سمت عضویت بشناسند تا موادی که در مجلس عنوان می‌شود به دقت مذاکره و غور رسی نموده هر یک از آن مواد معنونه که مخالفت با قواعد مقدسه اسلام داشته باشد طرح و رد نمایند که عنوان قانونیت پیدا نکند و رأی این هیئت علماء در این باب مطاع و بتبع خواهد بود و این ماده تا زمان ظهور حضرت حجة عصر عجل الله فرجه تغییرپذیر نخواهد بود.»
پس از سقوط نظام مشروطه سلطنتی در ایران، بحث دربارهٔ نگارش قانون اساسی جدید آغاز شد. از آنجایی که نویسندگان پیش‌نویس قانون اساسی، عموماً از تحصیل‌کردگان در کشور فرانسه و متأثر از سنت حقوقی آن کشور بودند، برای نظارت بر انطباق قوانین با قانون اساسی، نهادی مشابه شورای قانون اساسی فرانسه تأسیس کرده و آن را «شورای نگهبان قانون اساسی» نامیدند. این عنوان در مجلس خبرگان قانون اساسی به شورای نگهبان تغییر کرد و در متن کنونی قانون اساسی نیز هیچ کجا تحت عنوان شورای نگهبان قانون اساسی از آن یاد نشده است. با این حال هم‌چنان برخی از رسانه‌ها از عنوان شورای نگهبان قانون اساسی برای این نهاد یاد می‌کنند.
وظایف :
نخستین وظیفه شورای نگهبان، نظارت بر تدوین قوانین در مجلس شورای اسلامی است. این شورا وظیفه دارد که هر قانون تصویب شده در مجلس را با قانون اساسی و قوانین شرعی اسلام مطابقت دهد که در صورت مطابقت داشتن، لایحه یا طرح مجلس را تأیید می‌کند. در صورت عدم مطابقت، آن لایحه یا طرح به مجلس برگردانده می‌شود تا مجلس اصلاحات مورد نظر شورای نگهبان را بررسی کند. در صورت پافشاری مجلس بر نظر خود، طرح یا لایحه مورد نظر به مجمع تشخیص مصلحت نظام فرستاده می‌شود.
دومین وظیفه شورا نظارت بر کلیه انتخابات کشور است. شورای نگهبان موظف است صلاحیت همه نامزدهایی که جهت شرکت در هر انتخابات به جز انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا در وزارت کشور ثبت‌نام می‌کنند را بررسی نموده و پس از آن اجازه شرکت در انتخابات را به آن کاندیدا بدهد.
وظایف شورای نگهبان و تفکیک قوا :
یکی از شروط اساسی در نظام‌های مردم سالار ، اصل تفکیک قوا میباشد. به موجب این اصل حکومت به شاخه‌های مستقلی تفکیک و تقسیم می‌شود که حیطه مسئولیت و اختیارات مشخص و مستقلی از هم دارند. شاخه‌های مختلف یک حکومت معمولاً به صورت « قوه ی مجریه، قوه ی مقننه و قوه ی قضاییه » می‌باشند. اگرچه رعایت اصل تفکیک قوا ممکن است فرایند تصمیم‌گیری و اجرا را در کشور کندتر کند ولی در عوض موجب تثبیت حاکمیت مردم و جلوگیری از استبداد می‌گردد.
مطابق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دو نوع مسئولیت و اختیار؛« قانون‌گذاری و قضاوت » ، برای شورای نگهبان در نظر گرفته شده است.
ـ در بخش اختیارات مقننه، مطابق اصل ۹۴ قانون اساسی، شورای نگهبان، اختیار تصویب یا رد مصوبات مجلس شورای اسلامی را دارا میباشد. به علاوه مطابق اصل ۹۳ قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی بدون وجود شورای نگهبان، قانونی نخواهد بود.
ـ در بخش اختیارات قضایی، مطابق اصل ۹۸ قانون اساسی، این شورا وظایف دادگاه قانون اساسی را دارا میباشد. زیرا طبق این اصل، وظیفه تفسیر قانون اساسی به این شورا واگذار شده است.
ـ در بخش اختیارات انتخاباتی طبق ماده ۹۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شورای نگهبان نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آراء عمومی و همه پرسی را بر عهده دارد. این نظارت از نوع نظارت استصوابی میباشد.
دوره‌ها :
دوره فعالیت فقهای شورای نگهبان شش سال و معمولاً در ۲۶تیرماه سال ششم به پایان می‌رسد.
فقهای دوره اول در اول اسفندماه سال ۱۳۵۸ توسط بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران آیت‌الله العظمی امام خمینی (ره) انتخاب و فعالیت آنها از تاریخ 26 تیرماه 59 آغاز گردید که عبارت بودند از :
فقها :
1 ـ لطف‌الله صافی گلپایگانی(دبیر) 2 ـ احمد جنتی 3 ـ محمدرضا مهدوی کنی4 ـ غلامرضا رضوانی 5 ـ یوسف صانعی 6 ـ محمد مهدی ربانی املشی (محمد امامی کاشانی از 28 دیماه 1361 )
حقوقدانان :
1 ـ دکتر محمد صالحی 2 ـ دکتر گودرز افتخار جهرمی 3 ـ دکتر محسن هادوی 4 ـ مهدی هادوی 5 ـ دکتر علی آراد 6 ـ دکتر حسین مهرپور
دوره ی دوم (۱۳۶۵تا ۱۳۷۱) :
فقها :
1 ـ محمد محمدی گیلانی (دبیر) 2 ـ احمد جنتی 3 ـ محمد امامی کاشانی 4 ـ محمد مؤمن قمی 5 ـ لطف‌الله صافی گلپایگانی (از 4 تیرماه 1367 محمد یزدی ) 6 ـ ابوالقاسم خزعلی
حقوقدانان :
1 ـ گودرز افتخار جهرمی 2 ـ حسن فاخری 3 ـ حسین مهرپور 4 ـ محمدرضا علیزاده 5 ـ سید جلال‌الدین مدنی 6 ـ خسرو بیژنی
دوره ی سوم (۱۳۷۱تا ۱۳۷۷) :
فقها :
1 ـ احمد جنتی (دبیر) 2 ـ محمد امامی کاشانی 3 ـ محمد مؤمن 4 ـ غلامرضا رضوانی 5 ـ ابوالقاسم خزعلی 6 ـ محمد محمدی گیلانی( از تاریخ 30 بهمن 1373 هاشمی شاهرودی )
حقوقدانان :
1 ـ احمد علیزاده 2 ـ حسن حبیبی 3 ـ خسرو بیژنی 4 ـ محمدرضا عباسی فرد 5 ـ محمدرضا علیزاده6 ـ حسن فاخری
دوره ی چهارم (۱۳۷۷تا ۱۳۸۳) :
فقها :
1 ـ احمد جنتی (دبیر) 2 ـ محمد امامی کاشانی (از تاریخ 15 مرداد 1378 رضا استادی ) 3 ـ محمد مؤمن قمی 4 ـ غلامرضا رضوانی 5 ـ ابوالقاسم خزعلی ( از تاریخ 12 مرداد 1378 حسن طاهری خرم‌آبادی ) 6 ـ سید محمود هاشمی شاهرودی ( از تاریخ 24 مرداد 1378 محمد یزدی )
حقوقدانان :
1 ـ احمد علیزاده 2 ـ حسن حبیبی 3 ـ سید رضا زواره‌ای 4 ـ علی آراد 5 ـ محمدرضا عباسی فرد 6 ـ محمدرضا علیزاده
دوره ی پنجم (۱۳۸۳تا ۱۳۸۹) :
فقها :
1 ـ احمد جنتی (دبیر) 2 ـ محمد مؤمن 3 ـ غلامرضا رضوانی 4 ـ صادق لاریجانی (سال دوم دوره ـ هاشمی شاهرودی 5 ـ محمدحسن قدیری ( سال دوم دوره ـ محمدرضا مدرسی‌یزدی) 6 ـ محمد یزدی
حقوقدانان :
1 ـ محمدرضا علیزاده 2 ـ محسن اسماعیلی 3 ـ ابراهیم عزیزی ( استعفا در ١٣٨٨ ـ عباسعلی کدخدایی ) 4 ـ محمد سلیمی 5 ـ غلامحسین الهام 6 ـ عباسعلی کدخدایی (سال دوم ـ حسینعلی امیری ـ سال سوم عباس کعبی نسب )
دوره ی ششم (۱۳۸۹تا ۱۳۹۵) :
فقها :
1 ـ احمد جنتی (دبیر) 2 ـ محمد مؤمن 3 ـ غلامرضا رضوانی (درگذشت: ۳۰ فروردین ۱۳۹۲ـ مهدی شب‌زنده‌دار جهرمی) 4 ـ هاشمی شاهرودی 5 ـ محمدرضا مدرسی‌یزدی 6 ـ محمد یزدی .
حقوقدانان :
1 ـ سیامک ره پیک 2 ـ محمدرضا علیزاده (قائم‌مقام دبیر) 3 ـ محسن اسماعیلی 4 ـ محمد سلیمی 5 ـ عباسعلی کدخدایی (سخنگو ـ از سه سال دوم ـ نجات‌الله ابراهیمیان ـ 6 ـ حسینعلی امیری ( از سه سال دوم ـ سام سوادکوهی‌فر ) .
دوره ی هفتم (۱۳۹۵تا ۱۴۰۱ ـ دوره ی کنونی ) :
فقها :
1 ـ احمد جنتی (دبیر) 2 ـ محمد مؤمن 3 ـ مهدی شب‌زنده‌دار جهرمی 4 ـ هاشمی شاهرودی 5 ـ محمدرضا مدرسی‌یزدی 6 ـ محمد یزدی
حقوقدانان :
1 ـ نجات‌الله ابراهیمیان 2 ـ سام سوادکوهی‌فر 3 ـ محسن اسماعیلی 4 ـ محمدرضا علیزاده5 ـ سید فضل‌الله موسوی 6 ـ عباسعلی کدخدایی