نگارنده ـ هوشنگ ماکنالی زاده
حتما بسيار پيش آمده كه در موقعيتي قرار گرفته‌ايد كه نمي‌دانسته‌ايد مشكل‌تان را چگونه حل كنيد يا اينكه نسبت به شرايط حقوقي محقق شدن آن فعل و آثار احتمالي آن آگاهي كافي نداشته‌ايد.
آیا می دانید...
1 ـ آیا می دانید که هیچ کس نمی تواند تمام اموالش را وصیت کند که از میان وراثش فقط به یک نفر برسد؟
* در قانون مدنی در ماده 843 ذکر شده وصیت زیاد بر ثلث ترکه (ثلث اموال متوفی) نافذ نیست مگر به اجازه وراث و اگر بعضی از ورثه اجازه دهند فقط نسبت به سهم آنها نافذ است.
2 ـ آیا می دانید که همه افراد می توانند اموالشان را تا قبل از مرگ مورد استفاده قرار دهند و در عین حال هنگام زنده بودن همان اموال را به شخص دیگری انتقال دهند.(البته انتقال از نظر قانون فقط خریدو فروش نیست بلکه شامل صلح و موارد دیگری از قراردادها هم می شود)
* به هر حال سخن از این است که هرکس ممکن است از روی لطف بخواهد اموالش را فقط به شخص بخصوصی قبل از مرگش انتقال دهد ولی از اینکه به وی اعتماد ندارد که ممکن است در زمان حیاتش شخص انتقال گیرنده او را از استفاده اموالش محروم وخارج کند منصرف می شود. در این موارد برای تفهیم این مطلب بهتر است مثالی بزنیم:
آقای علوی می خواهد پس ار مرگش فقط همسرش مالک دارایی او باشد از سویی نگران است که شاید اگر در زمان حیات اموالم را بنام همسرم انتقال بدهم و بر اثر تحریک دیگران و یا در صورت اختلاف فی ما بین زن و شوهری آقای علوی را از استفاده از اموالش محروم کند. در
اینجا قانون مدنی ایران در مواد 40 به بعد این موارد را پیش بینی نموده که شخص می تواند اموالش را به دیگری انتقال دهد ولی تا زمانی که زنده است از آن استفاده کند که به آن حق انتفاع می گویند. یعنی آقای علوی که می خواهد اموالش را به همسرش انتقال دهد (اموال غیرمنقول مثل ملک ، زمین و خانه) به این گونه عمل می نماید: به اتفاق همسرش به یک دفتر اسناد رسمی مراجعه می کند و اعلام می کند که این ملک را برای همسرم سند بزنید که بنام وی می شود ولی تا زمان مرگم در تصرف من باشد. که به آن حق انتفاع(عمری) به طو ل عمر آقای علوی محسوب می شود و تا زمانیکه آقای علوی زنده
است همسرش بر آن مال تسلط ندارد یا آن را نمی تواند به شخص دیگری بفروشد یا صلح یا هبه کند.
3 ـ آیا می دانید مالکان در چه صورت می توانند فوراً ملک خود را که در تصرف مستأجر است تخلیه نمایند؟
* برای تخلیه فوری به شرایط ذیل توجه فرمائید: قرارداد اجاره غیر رسمی (یعنی در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم نشده باشد) حال این قرارداد توسط مؤجر و مستأجر روی یک برگ کاغذ تنظیم شده باشد یا توسط دفاتر املاک (بنگاه های املاک) تنظیم شده باشد. در این صورت فرقی نمی کند. اما حتماً باید در انتهای آن علاوه بر مؤجر و مستأجر دو نفر دیگر بعنوان شاهد هم آن را امضاء کرده باشند. در این صورت مؤجر می تواند به شورای حل اختلاف محل وقوع ملک مراجعه کند وطی یک عریضه خواسته خود را دستور تخلیه بنویسد نه حکم تخلیه در این صورت پس از بررسی، مرجع قضایی دستور تخلیه ملک را صادر می کند. شایان ذکر است اگر مؤجر تقاضای حکم کند، حکم تخلیه صادر می شود که با صدور این حکم با مهلت 20 روزه حق تجدید نظر خواهی اعتراض ایجاد می شود. و پس از مدت طولانی چنانچه حکم به نفع مالک صادر شود پس از آن مالک باید تقاضای صدور اجرائیه کند.در اجرائیه باز هم مهلت 10 روزه اعتراض باید طی شود. چنانچه اعتراض به اجرائیه نشود و یا اعتراض شد اما اعتراض او پذیرفته نشود در این صورت تخلیه ملک انجام می پذیرد. بنابراین با قدری تامل میان خواسته دستور تخلیه و حکم تخلیه در انجام تخلیه و فوریت آن خواهید دید که چقدر تفاوت وجود دارد.
4 ـ آیا می دانید نوزاد به محض متولد شدن فقط یک گریه کند و بمیرد به او ارث تعلق می گیرد؟
* قانون مدنی در ماده 875 چنین گفته است: شرط وراثت زنده بودن در حین فوت مورث است و اگر حملی باشد، در صورتی ارث می برد که نطفه او حین الموت منعقد بوده و زنده هم متولد بوده و زنده هم متولد شود ، اگر چه فوراً پس از تولد بمیرد.
5 ـ آیا می دانید طبقات ارث چگونه است؟
* قانون مدنی در ماده 862 طبقات ارث را اینگونه بیان کرده: طبقه اول پدر و مادر، اولاد و اولاد اولاد(نوه)- طبقه دوم اجداد(پدر و مادر بزرگ)و برادر و خواهر و اولاد آنها- طبقه سوم عمات(عمه)و عمام(عمو)و اخوال(دایی)و خالات(خاله) و اولاد آنها. شایان ذکر است وراث طبقه بعد وقتی ارث می برند که از وارثین طبقه قبل کسی نباشد.
هوشنگ ماکنالی زاده
کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی