تهیه و تنظیم ـ عباس کرم الهی
روز جمعه 2 شهریور1397 با یک و نیم ساعت تأخیر ، ساعت10:30 به همت معاونت فرهنگی اجتماعی و کانون بسیج هنرمندان ناحیه مقاومت بسیج و با همکاری اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامی ، کارگاه آموزشی هنر نمایش شبیه خوانی زیر نظر حسن برکتی پور در پلاتوی تالار نیایش برگزار شد .
به گزارش شوش نیوز ؛ سرپرست اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان شوش ضمن عرض خیر مقدم به حسن برکتی پور و هیئت همراه و قدردانی از محمود بالویی مسئول کانون بسسیج هنرمندان از تأخیر یک و نیم ساعته عذرخواهی کرد و گفت : با توجه به این که بین دو عید بزرگ و مذهبی قربان و غدیر قرار داریم و دیشب مداحان در مساجد برنامه هایی مختلفی نیز دعای ملکوتی کمیل را برگزار نموده اند و با توجه به این که امروز جمعه یک روز تعطیل می باشد لذا این دلایل باعث شد که این کارگاه با تأخیر آغاز شود .
فاطمه دیناروند در ادامه به تاریخچه ی شبیه خوانی در ایران اشاره کرد و گفت : تعزیه، در لغت به معنی سوگواری است ولی در اصطلاح، به گونه ای از نمایش مذهبی منظوم گفته می شود که در آن عده ای اهل ذوق و کار آشنا به صورت خود جوش در مناسبت های مذهبی خصوصا در جریان سوگواری های ماه محرم و به تصویر کشیدن واقعه ی جانسوز کربلا اجرا می کنند .
وی افزود : برخی با باور به ایرانی‌بودن این نمایش آیینی، پاگیری آن را به ایران پیش از اسلام به پیشینه ی سه‌هزارساله ی سوگ سیاوش پهلوان داستان‌های ملی ایران نسبت داده و این آیین را مایه و زمینه‌ساز شکل‌گیری آن دانسته‌اند. اما شکل رسمی و آشکار این سوگواری، به روایت ابن‌کثیر، برای نخستین بار در زمان حکمرانی دودمان ایرانی شیعه‌مذهب آل بویه صورت گرفت. تعزیه بیشترین رواج خود را با حمایت دولت و حکومت صفویان پیدا کرد. در دوره ی شکوفایی تعزیه، با رواج تشیع و دلایلی مانند روضه‌خوانی و حمله‌خوانی تعزیه از حمایت بیشتری برخوردار شد. اما در دوره ی ناصرالدین شاه به اوج خود رسید و بسیاری این دوره را عصر طلایی تعزیه نامیده‌اند. تعزیه که پیش از آن در حیاط کاروانسراها، بازارها و گاهی منازل شخصی اجرا می‌شد، اینک در اماکن باز یا سربسته ی تکایا و حسینیه‌ها به اجرا درمی‌آمد. معروفترین و مجلل‌ترین این تکایا، تکیه ی دولت بود که در همین دوره به دستور ناصرالدین شاه و مباشرت دوستعلی‌خان معیرالممالک در سال ۱۳۰۴ هجری قمری ساخته شد.
سرپرست اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان شوش در ادامه به ممنوعیت تعزیه در دوران رضا شاه دیکتاتور اشاره کرد و تصریح نمود : در سال‌های آغاز دیکتاتوری رضاخان، یعنی پس از ۱۳۰۴ هجری شمسی، اجرای تعزیه و روضه‌خوانی رفته‌رفته ممنوع اعلام شد و با تخریب تکیه ی دولت به دستور رضاخان، تعزیه پا به دوران افول خود گذاشت. هرچند پس از شهریور ۱۳۲۰ دیگر بار سر برآورد، اما در برابر سرگرمی‌هایی همچون « سینما و تئاتر » نتوانست موقعیت و عظمت پیشین خود را بازیابد.
وی در ادامه به تاریخچه ی تعزیه در شهرستان شوش اشاره کرد و اظهار داشت : نخستین شبیه خوانی عربی کشورمان در «روستای بیت چریم دیروز و شهرحر امروزی» شکل گرفت. مراسم شبیه واقعه کربلا و عزاداری امام حسین (ع) در این منطقه ریشه ی تاریخی و پيشينه اي بيش از ۲۰۰ سال دارد. بیت چریم در شمال شرق شوش و در حاشیه رودخانه دز قرار دارد. از آنجایی که اهالی آن عرب هستند. مراسم تعزیه را نیز به زبان عربی اجرا می کنند. «شيخ غافل» به همراه شیخ حسین وقتی که در سال 1224 جهت زیارت کربلای معلا به عراق مشاهده می کنند که آئین شبیه خوانی در شهر «حله» در حال اجرا می باشد . شیخ غافل مجذوب این مراسم شد و با دقت آن را از اول تا پایان نظاره گر بود. پس از اتمام شبیه خوانی تصمیم گرفت که همین مراسم را برای مردم دیار خودش اجرا کند. و بنا به گفته ی بزرگان ابتدا این مراسم توسط «شیخ فرحان»، «شیخ غافل» و «شیخ فارس فرزند شیخ سالم» از قبیله آل کثیر تیره (بیت چریم) بر پا می شد.
فاطمه دیناروند همچنین خاطر نشان نمود : سال 1285 دومین تعزیه بزرگ در مرکز شهر شوش و در آستان مقدس حضرت دانیال نبی فعالیت خود را آغاز نمود و پس از گذشت یک سال در فهرست آثار فرهنگی و معنوی ملی ثبت گردید و بعد از آن نظیر این تعزیه ها به زبان فارسی و عربی در « جریه ی سید محمد ، جریه سید راضی ؛ سید عباس ، سرخه ، چنانه ، روستای عبدالله رضی ، روستای شهید دانش ، کوی ابوذر غفاری ، منطقه ی صنعتی هفت تپه ، کوی سلمان فارسی ، منطقه ی سرچشمه و..... به صورت میدانی و سنتی آغاز به کار نموده و در حال حاضر بیش از 45 تعزیه در شهرستان شوش به صورتی رسمی و غیر رسمی فعال هستند .
سپس حسن برکتی پور از موافق خوان های استان اصفهان و ساکن شهرستان خمینی شهر متولد 1352 که از سن 9 سالگی تعزیه خوانی را آغاز کرده و بر خلاف پدر و پدر بزرگش که نقش ابن سعد را سال ها اجرا کرده اند با نسخه خوانی علی اکبر آغاز کرد .
وی در این کارگاه آموزشی فاکتورهای مورد نیاز خصوصا برای موافق خوان ها را صدای خوب دانست و گفت : همانگونه که می گویند قرآن را باید با صدای خوب قرائت کرد تا به دل بنشیند در غیر این صورت ممکن است با صدای نازیبا خیلی از این کتاب آسمانی فاصله بگیرند ؛ فاکتور اصلی اجرای تعزیه هم صدای خوب است و با آنهایی که می گویند فاکتور اصلی تیپ و اندام و یا سن و سال است شدیدا مخالفم چون اگر بازیگری بهترین تیپ و اندام را داشته باشد و از نظر سنی دقیقا طبق روایات و نسخ معتبر با سن «علی اکبر(ع) ، قاسم ابن الحسن(ع) ، ابوالفضل العباس(ع) و یا امام حسین(ع) » نزدیک باشد امام صدای نازیبایی داشته باشد مستمعین خود را از دست می دهد اما اگه تیپ و اندام مثلا ریز باشد و فردی 45 ساله بخواهد نقش علی اکبر(ع) را بر عهده بگیرد ولی صدای خوبی داشته باشد روز به روز بر مستمعینش افزوده می گردد .
برکتی پور پس از این که شیوه ی عباس خوانیرحمن بیات و شمر خوانی و ابن سعدخوانی« ناجی عباسی نیا و عارف چنانی را شنید اظهار داشت : این نوع شیوه ای که شما دنبال می کنید در واقع با اصل نسخ فاصله دارد ؛ محمد روحانی معروف به «میر انجم» متخلص به «انجم» تعزیه سرای ایرانی و یا میرعزا کاشانی از تعزیه‌خوانان مطرح و تاثیرگذار تاریخ که بیشتر تعزیه‌خوانان تهرانی از نسخه‌های مجالس تعزیه او استفاده می کنند را اگر جایگزین این شیوه ی فعلی خود کنید بی شک پله های ترقی را طی خواهید کرد .
حسن برکتی پور در ادامه به یکی از معروفترین ، رایج ترین و روان ترین نسخ در عرصه شبیه خوانی میرعزا در شروع نسخه ی عمر ابن سعد اشاره کرد و گفت : « ابن سعد: ای شاه کم سپاه ، به میدان نظاره کن/ ز اهل حریم طاهره ، یکدم کناره کن / ای صدر اعظم و نَسَق نظم هر دو کون/ بر نظم این سپاه ، سواره و پیاده کن /// امام : ای چرخ بر حسین ستم بی شماره کن / ای بی حیا جفای پیاپی همآره کن / ای آسمان ، زنان جوان مرده مرا / خواهی روان به شام ، به ساز و نقاره کن/ اما به قد و قامت عباس صف شکن / حسرت ببر ، فسوس بخور ، یک نظاره کن /// عباس: ای آسمان به ماه دو مشرق نظاره کن / از هر نظاره دیده خود پر ستاره کن / ای آسمان ز بی کسی شاه کربلا / نیلی قبای خویش به تن پاره پاره کن / ای آسمان ز نعره عباس روز جنگ / خواهی اگر قرار بگیری ، کناره کن / .............
وی در ادامه به قسمتی از نسخه ی میرانجم به عنوان فاخرترین ، سنگین ترین و طولانی ترین نسخه ی شهادت حضرت عباس (ع) با شروع نسخه ی ابن سعد پرداخت و تصریح نمود : ابن سعد: شها باشد دلم از بهر قتلت بی قرار ، امشب / قدم بگذار در میدان برای کار و زار ، امشب/ نه خود تنها ، به همراه نهنگ لُجۀ سیمآب/ هژبر جنگجو ، عباس کیوان اقتدار ، امشب /// امام : چرا یارب سپاه خواب من کرده فرار ، امشب / چرا یارب ندارد خواب بر چشمم قرار ، امشب/ مگر فردا شود غلطان ، تنم زیر سُم اسبان ؟/ که عرش و فرش می لرزند چون سیاره وار ، امشب /// عباس : چرا یارب ، عَلَم نبود به دستم برقرار ، امشب/ به خود لرزد ، به خود پیچد ، بسان شرزه مار ، امشب / نمی دانم چه بر سر ذوالفقار حیدری دارد/ که هر دم سر کشد چون ابروانم ، ذوالفقار ، امشب /// علی اکبر : چرا یارب جهان چون زلف اکبر گشته تار ، امشب / پریشان در نظر چون گیسویم شد روزگار ، امشب /// قاسم : چرا یارب عروس مرگ من شد بی قرار ، امشب/ مگر آمد خزان اینک به فصل نوبهار ، امشب /// زینب: چرا ریزد ز بادامم ، به گل برگ ، آب نار ، امشب / مگر نیلوفری می گرددم باد بهار ، امشب /مگر فردا شود زنجیر ، بر بازوی من بسته/ که می پیچد مسلس گیسوسم زنجیر وار امشب/// سکینه: چرا ریزد ز چشمانم ، سرشک بی شمار ، امشب/ مگر نیلوفری می گرددم رنگ عذار ، امشب
........... این کارگاه تا ساعت 13 با حضور جمعی از تعزیه خوانان ادامه داشت .
آشنایی بیشتر با حسن برکتی پور فرزند نعمت الله :
وی از سن 9 سالگی تعزیه خوانی را آغاز نموده و جالب اینکه اولین نسخه ای را هم که در تعزیه خوانده ، نسخه حضرت علی اکبر می باشد . وی که برای اولین بار در سال 1380 به حسینیه حضرت ابوالفضل (ع) قودجان دعوت شد با اکثر تعزیه خوانان نامی کشور و در شهرهای مختلف داخلی و خارجی اجرای مراسم داشته است . صدای دلنشین و تاثیرگذار وی باعث شده که با 39 سال سن همچنان هم یکی از بهترین علی اکبر خوان های ایران باشد . وی نشان داده که نوع نسخه برای او اهمیتی ندارد و حتی زمانی که نسخه ای مثل قاصد را در تعزیه اجرا می کند تمام توان و انرژی خود را بکار می گیرد .