تهیه و تنظیم ـ عباس کرم الهی
به همت انجمن هنرهای نمایشی اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان شوش دهمین جلسه ی کارگاه فن بیان با محوریت« ابزار بازیگری و تکنیک » مورد نیاز زیر نظر استاد کاظم شیاعی در پلاتوی شهید احمد حیاری برگزار شد .
به گزارش شوش نیوز ؛ از ساعت 17:30 الی 20:30 روز شنبه 19 تیرماه 1400 مصادف با شب شهادت امام محمّد تقی (ع) فرزند بزرگوار امام رضا (ع) در ۲۹ ذی القعده سال ۱۴۴۲ ، دهمین جلسه ی کارگاه فن بیان با محوریت« ابزار بازیگری و تکنیک » مورد نیاز زیر نظر استاد کاظم شیاعی در پلاتوی شهید احمد حیاری برگزار شد .
استاد کاظم شیاعی در این خصوص گفت : در بازیگری مانند هر تخصص دیگر نیاز به ابزاری است تا هنرمند بتواند توانای‌ها و استعدادش را بروز دهد. بخش مهمی از این ابزار به شکل ذاتی در فرد وجود دارد و وجوه دیگر آن با تمرین و کوشش در فرد تقویت می‌شود. ابزار بازیگری شامل اصول اولیه است که هر بازیگر باید از آن بهره ببرد تا به هنرمند قابل و دیدنی تبدیل شود. بدیهی است که ابزار هر بازیگر در جسم و جان او تنیده شده است و به مرور زمان و در پی ممارست و جست‌و‌جو در خود پیدایش میکند. یک بازیگر هرگز به شکل اتفاقی رشد نمی‌کند و بی‌تردید در پی کشف و بهبود فاکتور‌های مربوط به حرفه خودش پا در مسیر پیشرفت می‌گذارد. ابزار بازیگر شامل ۳ سرفصل کلی می‌شود که شامل: «استعداد، کاریزما (جذبه) و اعتماد به نفس »است. در سایه ی این موارد سه‌گانه می‌توان کیفیت هر بازیگر و سطح موفقیت او را تشخیص داد در مورد آن صحبت کرد.
وی در ادامه به 10 ابزار مهم بازیگریدر بخش اول اشاره کرد و یادآور شد : 1 ) ـ نیروی تخیل(Imagination power): تولید نیروی تخیل از طریق آموزش،تنها باور کردن و گسترش دادن دامنه و عمق تخیل است،که به وقایع و حوادث رنگ و بوی خاصی می بخشد و مهم ترین ابزار بازیگری است. 2 ) ـ حس(scenes): یکی دیگر از ابزارهای بازیگر قدرت احساس کردن و راه یافتن به احساسات نقش است او باید با استفاده از نیروی تخیل و قدرت تمرکز به احساسات دیگران نیز راه یابد. 3 ) ـ زبان بدن(Body Language): بازیگر باید تسلط کافی بر بدن خود داشته باشد و به هر شکلی که تغییرش داده به کارش گیرد. بازیگر با نحوه ایستادن، راه رفتن، نشستن و برخاستن و حرکت دادن دست و سر و گردن به تماشاگر می فهماند که چگونه آدمی است و چه خصوصیاتی دارد. 4 ) ـ صدا(sound): از مهمترین وسایل ایجاد ارتباط با دیگران است.از طریق گفتگو احساسات و افکار خود را آنطور که می خواهیم به یکدیگر منتقل می کنیم. 5 ) ـ بیان(expressions): در چگونگی بیان آدمی عوامل مختلفی از جمله محیط، وضعیت جسمانی و شخصیت دخالت چشمگیری دارند. بیان خوب در وهله اول به آگاهی گوینده از آنچه بیان می کند بستگی دارد. 6 ) ـ تنفس(Breathing): بازیگر برای این که بتواند جملات کوتاه و بلند را براحتی ادا کند و دچار گرفتگی صدا و فشار در ناحیه گلو نشود، به فضای بیشتری برای ذخیره هوا نیاز دارد.اگر عمل تنفس را همراه با پایین بردن دیافراگم،در پایین دنده ها و نیز در شکم انجام دهیم،می توانیم احساس کنیم که همه ستون مهره ها،تا انتهای آن در کار تنفس و در نتیجه در کار تولید صوت شرکت می کنند. 7 ) ـ حافظه(Memory): در ویژگیهای اشیاء و اشخاص و حیوانات موجب باقی ماندن مهم ترین و اثربخش ترین ویژگیها در حافظه می شود. 8 ) ـ دقت(Precision): منبع الهام همه هنرها عینیات و واقعیات محیط است که ما را به حقایق مستور در آنها رهنمون میکند.ما به کمک قوای پنجگانه احساس می کنیم و تقویت دقت مستلزم تمرین و ممارست است. 9 ) ـ تمرکز(Focus): تمرکز یکی از مهمترین ابزار بازیگر است. یک لامپ ال‌ای‌دی بدون هیچ آسیبی به افراد، خانه را روشن میکند؛ اما وقتی که با تمرکز به روی یک فلز می‌تابد،میتواند آن را برش دهد.این کار نشان می‌دهد وجود تمرکز میتواند باعث عملکرد بهتر بازیگر شود. 10 ) ـ حرکت(Move): نوع ایستادن،نشستن،برخاستن،راه رفتن،شکل بستن درب خانه،بازی با انگشتان دست،دست بر پیشانی گذاشتن، بالا انداختن شانه،چین ابرو،یک لبخند،وطرز رفتار افراد گویای شخصیت و منش آنهاست.
استاد کاظم شیاعی به ابزار بازیگری بخش دوم اشاره کرد و تصریح نمود : 11 ) ـ ریتم(Rhythm): توجه به ریتم در بیان ،یگانگی بازی بازیگر را با اصل طبیعت، که برمبنای ریتم،بنا شده ،تضمین می کند.ناهماهنگی در ریتم در هر یک از رشته های هنری،نشان نقصان و عیب است و فقدان کامل آن نشانه مرگ می باشد.با گوش دادن و توجه دقت نسبت به مشاهدات و شنیده ها به ویژه توجه به تنفس ریتم را جزیی از وجود خود بنماییم. 12 ) ـ لحن(Tune): هدف ،موقعیت و احساس و رابطه ما نسبت به هر جمله ای که بر زبان بیاوریم،لحن ما را معین می کند،یک جمله واحد می تواند با تغییری که در لحن گوینده ایجاد می شود،معانی مختلف و احساسات گوناگون و حتی متضادی را به مخاطب یا مخاطبیین خود ابلاغ نماید. 13 ) ـ هنر وانمود و تقلید(Imitation): آدمی در زندگی با استفاده از تقلید مسائل بسیاری را می آموزد.با توجه به این امر عده‌ای از روانشناسان بر این باورند که انسان دارای استعداد تقلید است. تقلید دو نوع است: 1 ـ تقلید اشیا موجود در طبیعت = الف)تقلید عینیات 2 ـ تقلید کردار و اعمال آدمی= ب)تقلید ذهنیات 14 ) ـ کلام(language): کلام یا اصطلاحاً دیالوگ(گفتگو) یا منولوگ(تک گویی)یا سولیلوگ(با خود سخن گفتن) و هرگونه صوتی که معنایی خاص از دهان خارج می شود باید در خدمت کار بوده و به زیباترین شکل در خدمت پیام و تم اصلی کار بکار برده شود. 15 ) ـ شنیدن(Listen): برای این بخش تمرینات زیر پیشنهاد می شود: الف) ـ در جاهای مختلف بی حرکت و چشمهایتان را ببندید و به صداها گوش دهید . ب ) ـ با چشمهای بسته تا آنجا که می توانید البته در جاهای بی خطر راه بروید و با دقت به صداها گوش دهید. و…16 ) ـ لمس کردن(Touch): برای مثال در کل خانه با چشم بسته حرکت کرده و همه چیز را لمس کنیدو مسیر خود را بیابید. 17 ) ـ بو کردن(Smell): محوطه ای از اتاق،باغچه و خیابان را انتخاب کنیدو بوهای گوناگون را تشخیص دهید.شخصیتی دراماتیک(نمایشی)برای هریک از بوها خلق کنید. 18 ) ـ نگاه_کردن(look): تمامی انسانها با چشمان خود می توانند به محیط اطراف نگاه کنند،اما وقتی خواهند توانست در این محیط به تعلق و تفکر بپردازند که نگاه کردن ظاهری به دیدن بدل گردد. دیدن یعنی خوب نگاه کردن و تامل در آنچه که توسط چشم دیده می شود اما نگاه کردن بیشتر شامل جنبه های ظاهری می شود. 19 ) ـدیدن(see): دیدن در بازیگری به این معنا است که به عمق و نزدیک شدن به باطن چیزی. «چشم دل باز کن که جان بینی آنچه نادیدنی است آن بینی» 20 ) ـ مشاهده کردن(perceive): مشاهده یعنی خوب دیدن،مشاهده به اصول و فروغ زندگی انسان وابستگی دارد یکی از نشانه های بارز هر هنرمند،مشاهدات دقیق و قوی اوست،هنرمند بایدکه خوب ببیند و درکی صحیح از وقایع داشته باشد. ابزار بازیگری نقش حیاتی ایفای نقش یک بازیگر دارد استفاده دقیق از ابزار بازیگر میتواند به تولید یه اثر خوب و عالی تبدیل شود.
وی در تکمیل این بخش از سخنان خود تصریح نمود : بازیگری حرفه‌ای جذاب و خیره‌کننده است. این حس نه فقط با عشق به سینما و تئاتر که با مشاهده بازیگران و ستارگان سینما در شما شکل می‌گیرد. این ستارگان در کنار تمام ابزار بازیگری که دارند، صاحب عنصری چشم‌گیر به نام کاریزما یا جذبه هستند. توجه داشته باشید که کاریزما لزوماً به معنای زیبایی ظاهری و عناصر خوشگل در چهره و اندام نیست. بازیگر کاریزماتیک در سینما به فردی گفته می‌شود که دارای مجموعه جذابی از عوامل ظاهری و احساسی خیره‌کننده و دیدنی در وجودش باشد. کاریزما ۲ وجه ذاتی و اکتسابی دارد. در خصوص شاخص ذاتی باید به فاکتور‌های ویژگیهای بصری اشاره کرد. البته همین شاخص‌ها هم در قالب رسیدگی‌های مختلف نظیر ورزش و مراقبت‌های ظاهری به استاندارد خوب رسید. از سوی دیگر در وجه اکتسابی کاریزما با فاکتور‌های متعددی نظیر صدای گرم، ذهن زیبا، نگاه عمیق به موضوعات و هشیاری اندیشه و رفتار مواجهیم که با رشد فرد حاصل می‌شود. در مقاله بعد به‌طور مفصل به پدیده استعداد بازیگری به‌عنوان نخستین ابزار بازیگری می‌پردازیم.
دارنده ی نشان چهارم بازیگری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سپس به زیبا صحبت کردن در سخنرانی ها ، مجری گری ها و گویندگی ها اشاره کرد و یادآور شد : برخی از افراد آن‌قدر جذاب صحبت می‌کنند که محال است از نشستن پای صحبت‌هایشان خسته شوید. احتمالا شما هم دل‌تان می‌خواهد بتوانید مثل این افراد، طوری صحبت کنید که دیگران شیفته‌ی صحبت کردن‌تان شوند. حتما می‌پرسید چگونه جذاب صحبت کنیم تا شنونده متقاعد شود پای صحبت‌هایمان بنشیند. جالب است بدانید خیلی از افرادی که جذاب صحبت می‌کنند، بخش قابل توجهی از این جذابیت را مدیون صدایشان هستند. به عبارت دیگر، این افراد توانسته‌اند با آموزش دادن صدایشان، مخاطب جذب کنند. هر کسی میتواند با رعایت نکات و انجام تمریناتی که در ادامه اشاره خواهیم کرد، صدایش را در مدتی نسبتا کوتاه، دلپذیرتر از آنچه که هست، تبدیل کند. نه خیلی آهسته و نه خیلی بلند صحبت کنید. حجم صدایتان باید به اندازه‌ای باشد که به راحتی شنیده شود، اما گوش را از بلندی زیاد آزار ندهد. اگر مِن‌مِن کنید یا اینکه صدایتان فقط در حد پِچ‌پِچ به گوش برسد،حضورتان در گفت‌وگو نادیده گرفته خواهد شد و چه بسا دیگران مدام وسط صحبت‌تان بپرند و رشته‌ی کلام‌تان را قطع کنند. منظور این نیست که داد بزنید، بلکه فقط سعی کنید بلندی صدایتان را متناسب با موقعیت تغییر بدهید. مثلا اگر مقابل جمعیتی صحبت می‌کنید که تعدادشان زیاد است، باید بلندتر صحبت کنید تا صدایتان به گوش همه برسد. اما در شرایط عادی و مکالمات روزمره لازم نیست خیلی بلند صحبت کنید؛ چرا که ممکن است با بلند صحبت کردن نابه‌جا، روی مخاطب‌تان تأثیر منفی بگذارید.
وی افزود : تندتند صحبت کردن عادت ناپسندی است که موجب می‌شود دیگران نتوانند پا به پای صحبت‌هایتان پیش بیایند و منظورتان را متوجه شوند. در مورد افرادی که خیلی تند صحبت می‌کنند، احتمال زیادتری وجود دارد که مخاطب از یک جایی به بعد دیگر به ادامه‌ی صحبت‌هایشان گوش ندهد. پس کمی آهسته‌تر کلمات را ادا کنید و بین جملات‌تان یک مکث کوتاه داشته باشید. اما این مکث‌ها نباید زیادی طولانی شوند تا مبادا مخاطب فکر کند که کلمات را گم کرده‌اید و در حال سرهم کردن جمله‌ی بعدی هستید. مکث‌های کوتاه به گوینده فرصت می‌دهند تا روی تکه‌هایی از کلام خود تأکید بگذارد و همچنین نفسی تازه کند. اما حواس‌تان باشد از آن طرف بوم نیفتید! خیلی آهسته صحبت کردن هم عادت پسندیده‌ای نیست. اگر بیش از حد آهسته صحبت کنید، به گوش مخاطب‌تان یکنواخت و خسته‌کننده خواهید آمد، طوری که احتمال دارد طرف مقابل حوصله‌اش سر برود و دیگر به ادامه‌ی صحبت‌تان گوش نکند. سرعت ایده‌آل صحبت کردن چیزی بین ۱۲۰ تا ۱۶۰ کلمه در دقیقه است. اما توصیه می‌شود در سخنرانی‌ها با سرعت متغیر صحبت کنید، یعنی صحبت خود را در هنگام تأکید با سرعت پایین‌تر و برای ایجاد هیجان با سرعت بالاتری پیش ببرید. در مجموع اگر بتوانید با سرعت مناسب و مکث‌های سنجیده صحبت کنید، حس کنجکاوی مخاطب را تحریک خواهید کرد تا حواس‌جمع پای ادامه‌ی صحبت‌هایتان بنشیند. برای اینکه طرز صحبت کردن‌تان جذاب‌تر به نظر برسد، حتما کلمات را واضح ادا کنید. باید در تلفظ کامل و صحیح تمام کلماتی که بر زبان‌تان جاری می‌شوند، دقت کافی داشته باشید. برای جلوگیری از نوک زبانی تلفظ کردن کلمات باید دهان خود را هنگام صحبت به اندازه‌ی کافی باز و لب‌ها را شل کنید و همچنین اجازه بدهید که زبان و دندان‌ها در وضعیت مناسب قرار بگیرند. گلو نیز باید باز و آزاد باشد تا بتوانید کلمات را با صدای رسا ادا کنید. شاید اولش برای‌تان سخت باشد تمام کلمات را کامل و صحیح تلفظ کنید، اما مطمئن باشید تلفظ واضح کلمات بعد از مدتی تمرین برای‌تان طبیعی خواهد شد. تنفس عمیق یکی از مهمترین مهارت‌های جذابیت صدا به شمار می‌رود. اغلب مردم هنگام صحبت کردن تند و کم‌عمق نفس می‌کشند و به همین علت صدایشان تودماغی و غیرعادی شنیده می‌شود. البته گاهی نفس کشیدن غلط به علت استرس است که موجب می‌شود صدا جیغ‌جیغی و گوش‌آزار شنیده شود و فرد نتواند با اعتماد به نفس جلوه کند. متأسفانه در چنین مواقعی هرچه بیشتر دست‌و‌پا بزنید که خوش‌آهنگ صحبت کنید بدتر خواهد شد، مگر اینکه به جای قفسه‌ی سینه از دیافراگم نفس بکشید. برای تمرین با پنج شماره یک نفس عمیق بکشید، طوری که شکم‌تان از هوا پر شود و سپس با پنج شماره هوای فرو داده شده را خارج کنید. می‌توانید یک دست‌تان را روی شکم خود درست زیر آخرین دنده بگذارید و نفس بکشید؛ اگر شانه‌هایتان همزمان با دم و بازدم به بالا و پایین حرکت کردند و نیز توانستید انبساط شکم‌تان را حس کنید، یعنی درست نفس می‌کشید. طرز صحیح نفس کشیدن را به همین ترتیب تمرین کنید و بعد از اینکه خوب مسلط شدید، هنگام صحبت کردن نیز همین‌طور نفس بکشید.
رئیس انجمن هنرهای نمایشی شهرستان کرخه در ادامه به 15 روش برای گریه کذدن در بازیگری اشاره کرد و گفت : گریه در بازیگری یکی از چالش هایی است که با آن روبرو هستیم. به ویژه کسانی است که به صورت زنده روی صحنه می روند.البته گریه کردن می تواند برای برخی خیلی آسان باشد و برای برخی مثل یک کابوس باشد. مهم است بدانیم که همه توانایی گریه کردن را دارند مگر اینکه به نوعی مشکل پزشکی داشته باشند.گریه در بازیگری 15 روش دارد اما مهمترین آن « ستفاده از حافظه عاطفی» که حداکثر به 10 ثانیه نیاز دارد ، هر شخص در زندگی خودش ممکن است اتفاقات غم انگیزی تجربه کرده باشد که ممکن است باعث گریه کردن شده باشد. به عنوان بازیگر می توانید این خاطرات را به یاد بیاورید و اشکهای “واقعی” تولید کنید. برای گریه در بازیگری با استفاده از حافظه عاطفی، بازیگران باید بتوانند به احساسات گذشته دسترسی پیدا کنند. در طی روند تمرین ، یک تجربه احساسی شدید را به یاد بیاورید و سپس دیالوگ های خود را بگویید. هنگام استفاده از این تکنیک ، باید به خاطر داشته باشید که خاطره ای که باعث می شود شما یک روز گریه کنید ممکن است روز دیگر خوب کار نکند. به همین دلیل ایده خوبی است که بتوانید از چندین خاطره غم انگیز استفاده کنید.
استاد کاظم شیاعی استفاده از تخیل را یکی دیگر از روش های گریه کردن دانست و در این راستا اظهار داشت : این شیوه گریه در بازیگری همانند حافظه عاطفی است با این تفاوت که در آن از اتفاقات گذشته استفاده نکرده و از تخیل استفاده می کنیم.برخی از بازیگران هنگامی که صحنه های خود را بازی می کنند از دست دادن یک عضو خانواده یا یک حیوان خانگی محبوب را تصور می کنند. برخی دیگر از تخیل استفاده بیشتری می کنند و تصور می کنند که چه می شود اگر سرطان داشته باشند؟ یک ایده خوب این است که به سراغ ترس های زندگی تان بروید.
وی در پایان سن تئاتر را به 9 نقطه تقسیم کرد و گفت در جلوی سن معمولا شعارها ، معرفی ها ، ارائه ی برخی از پیام های نمایش و بعضا غلو ها را بازیگری به تشخیص کارگردان انجام می دهد در حالی که مسائله احساسی و عاطفی نمایش را در مرکز صحنه بازیگر باید به تماشاگر منتقل کند و بالاخره مسائل مربوط به گذشته و فلاش بک ها در عمق صحنه توسط بازیگر به تماشاگران منقل می شود و هر کارگردانی به جز این روشن از بازیگر خود بازی بخواهد بدانید که یک کارگردان ضعیف است .
دکتر فاطمه چنانی استاد دانشگاه و مترجم متون عربی به فارسی ضمن قدردانی از استاد کاظم شیاعی گفت : امیدوارم که این استاد پس از اتمام این دوره دیگره دوره ها از جمله « مقدماتی ـ تکمیلی ـ پیشرفته ـ سطح یک و سطح دو » را برای هنرمندان شهرستان شوش مد نظر داشته باشد و من به نمایندگیط از طرف هنرجویان از اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامی این تقاضا را دارم که بستر را برای برگزاری این دوره ها فراهم نماید .
در این جلسه مصطفی رحیم خوانی یکی از اشعار خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی ملقب به لسان الغیب، یکی از شاعران و حکیمان بزرگ قرن هشتم هجری را خوانش نمود و عباس کرم الهی با همکاری استاد کاظم شیاعی فرازی از نقش کهزاد در نمایش مردازما نوشته ی زنده یاد بهمن عیوق را برای نحوه ی گریه کردن در نمایش را اجرا نمود .
جلسه ی یازدهم فن بیان در سطح ابتدایی روز دوشنبه 21 تیرماه برگزار می شود .