به قلم ـ عباس کرم الهی
کارگردان کیست؟
از آنجا که گاه متن نمایش قادر نیست همه چیز را بازگو کند وسخن نویسنده گاه تا حدی بیش می رد وممکن است که در ماوراء آن ؛ سر حدِ منطقه ی دیگری آغاز شود که بیان وتوصیف آن کار کارگردان نمایش است.
در حقیقت کارگردان در تئاتر کسی است که پل بین متن وصحنه را عهده دار است.«دیویدسلف»در شرح وظایف کارگردان مسئولیت های بسیاری را برعهده کارگردان می داند. از جمله آنکه با تأویل متن پرداخته وبازتاب اندیشه های نویسنده بر صحنه را ارزیابی می کند.
اوباید شناخت کامل از « طرح، ساختار، موقعیت کلی، شخصیت ها ومضمون نمایشنامه » داشته باشد. « دیداری کردن نمایش، همچنین برگزیدن بازیگر، راهنمایی کردن، پرورش دادن ویار رساندن به وی در امر بازیگری » به عهده کارگردان است.کارگردان، کار «طراح صحنه» را با « طراح لباس، مسئولین طراح نور ، صدا و موسیقی و مدیر صحنه» پیوند می دهد.
در واقع کارگردان با توجه به متن نمایشی مورد نظر سبک و فرم نمایشی خود را برای اجرا مشخص نموده وسپس با نظارت دقیق بر کار تک تک عوامل وایراد توضیحات لازم فنی وعلمی به هدایت بازیگران ودیگر دست اندرکاران اجرا می پردازد، ودر واقع ستون محوری وپایه ای یک اثر اجرایی حول چگونگی عملکرد وسلط کارگردان بر متن واثر می چرخد.
اهمیت کار کارگردانی اهمیتی است عملی، نه نظری.کارگردان باید از ابتدا مشخص نماید اثری که در دست اجرا دارد متعلق به چه گونه نمایشی است. نه از دیدگاه اصول تجریدی بلکه فقط از این نقطه نظر که نمایش چطور به اجرا درآید.در واقع کاملاً امکان پذیر است که یک نمایشنامه را هم به صورت کمدی ارائه نمود وهم به صورت تراژدی.«مارتین اسلین»در کتاب«نمایش چیست» این مسئله را مشکلی می داند که گریبانگیر کارگردانانی می شود که آثار«چخوف» را دردست می گیرند.چخوف خود در باره نمایشنامه«باغ آلبالو» چنین می گوید:«من این نمایشنامه را کمدی می نامم.» در حلیکه استانیسلاوسکی، کارگردان این اثر به او می نویسد:«این نمایشنامه بر خلاف نظر شما، نه کمدی است ونه لوده بازی ،بلکه تراژدی است،حال چشم اندازی که شما در پرده آخر برای زندگی بهتر ارائه می دهید هرچه که می خواهد باشد.»به این ترتیب نمایشنامه از شمار باغ آلبالو را می توان چه به صورت کمدی وچه به صورت تراژدی جرا نمود.
یک برداشت کارگردان از چنین نمایشنامه ای خواه کمدی باشد یا تراژدی ویا حتی لوده بازی تاثیر آنی وبسیار عملی بر چگونگی برخورد وی با اثر خواهدداشت:این امر بر گزینش بازیگر، طراحی ونمای صحنه ولباس ها، لحن،نواخت، وزن وسرعت اجرا، واز همه بالاتر بر کسب بازیگری تأثیر مستقیم خواهد گذاشت.
معرفی بهترین نمایشنامه نویسان جهان
۱-ویلیام شکسپیر
آثار این نمایشنامه‌نویس و شاعر انگلیسی و محبوبیت آن‌ها باعث شد تا بسیاری از مردم از او با عنوان بزرگترین نمایشنامه‌نویس تاریخ یاد کنند. او در طی زندگی پرفراز و نشیبی که داشته، آثار زیادی از خود برجای گذاشته است که مکبث، اتللو، رویای نیمه شبی در تابستان، هملت، رومئو و ژولیت، شاه لیر، رام کردن زن سرکش و تاجر ونیزی از جمله نمایشنامه‌های او بشمار می‌روند که اجراهای زیادی در سرتاسر دنیا به زبان‌های مختلف داشته و همچنین فیلم‌های متعددی هم از روی این نمایشنامه‌ها ساخته شده اند.
۲-برتولت برشت
نخستین بار با کتاب «آدم آدم است» با این نمایشنامه نویس، کارگردان و شاعر آلمانی آشنا شدم و همان کتاب مرا به خواندن سایر آثار او علاقمند کرد.
تعدادی از آثار او به صورت فیلم سینمایی و اجراهای متعدد تئاتر در سراسر دنیا به نمایش درآمده‌اند. برتولت برشت کارگردانی موفق و بزرگ هم بشمار می‌رود که در زمان خود تحولات بزرگی نیز در تئاتر آن دوران بوجود آورد و بهمین خاطر از بهترین نمایشنامه نویسان جهان است. از این نویسنده مجموعه شعرهایی هم به چاپ رسیده که به فارسی نیز ترجمه شده‌اند. طبل‌ها در شب، در انبوه شهرها، اپرای سه پولی، زندگی گالیله و مادر دلاور و فرزندانش از جمله نمایشنامه‌های معروف این نویسنده است. همچنین بازنویسی آنتیگونه سوفوکلس، دون ژوان مولیر، کوریالانوس شکسپیر از دیگر آثار او در قالب نمایشنامه است.
۳-اوژن یونسکو
اوژن یونسکو نمایشنامه نویس مشهور فرانسوی است که به عنوان نماینده تئاتر آوانگارد فرانسه شناخته شده است. نمایشنامه کرگدن آشناترین اثر ترجمه شده به فارسی از این نویسنده است که اولین بار توسط جلال آل احمد ترجمه شد و بعدها با ترجمه چند مترجم دیگر نیز در ایران به چاپ رسید. صندلی‌ها، شاه می‌میرد، عابر هوایی، آوازخوان طاس، بداهه‌گویی آلما، پیاده در هوا، آدم‌کش و … از دیگر نمایشنامه‌های معروف این نویسنده بشمار می‌روند.
۴-ساموئل بکت
ساموئل بکت، نمایشنامه‌نویس، رمان‌نویس و شاعر ایرلندی است که در سال ۱۹۶۹ موفق به دریافت جایزه نوبل ادبیات شد. آثار او همواره طنزی پنهانی بهمراه دارد که با آن عمیق‌ترین و حتی گاهی تلخ‌ترین مفاهیم زندگی را بشکلی هنرمندانه بیان می‌کند که همین امر او را در شمار بهترین نمایشنامه نویسان تاریخ قرار داده است. در انتظار گودو، دست آخر، روزهای خوش، آخر بازی، فاجعه و… از نمایشنامه‌های این نویسنده و کتاب‌هایی چون مورفی، مالون می‌میرد و گمگشتگان از رمان‌های اوست که به فارسی نیز ترجمه شده‌اند.
۵-هنریک ایبسن
هنریک یوهان ایبسن نمایشنامه نویس و شاعر نروژی است که از استادان تئاتر زمان خود بشمار می‌رفت و همواره نامش در کنار سوفوکل و شکسپیر آورده می‌شود. او تاثیر بسزایی در آثار نمایشنامه نویسان بعد از خود در سرتاسر دنیا داشته و آثارش به زبان‌های مختلف ترجمه شده است و از بهترین نمایشنامه نویس های جهان بشمار می‌رود.
آرامگاه جنگجو، کمدی عشق، ضیافت سولهاک، خانه عروسک و اشباح از جمله آثاری است که به فارسی ترجمه شده‌اند.
۶-آنتوان چخوف
آنتوان پاولوویچ چخوف نمایشنامه نویس مشهور روسی است که داستان‌های کوتاه او شهرت جهانی دارند. این نویسنده با وجود عمر کوتاهش بعلت بیماری، آثار زیادی از خود برجای گذاشت که مرغ دریایی، ایوانف، باغ آلبالو، عروسی، خواستگاری و… از نمایشنامه‌های معروف اوست که اجراهای متعددی در کشورهای مختلف از جمله ایران داشته‌اند. مجموعه داستان‌های کوتاه او هم با عنوان بوقلمون صفت، از دفترچه خاطرات یک دوشیزه، شرط‌بندی، اتاق شماره شش، زندگی من و تعدادی دیگر به فارسی ترجمه و به چاپ رسیده‌اند.
۷-هاینریش بل
کتاب عقاید یک دلقک هاینریش بل برای بسیاری از کتابخوانها نامی آشناست. این نویسنده آلمانی که نوبل ادبیات را نیز در کارنامه خود دارد، با شخصیت‌های ساده و معمولی که شبیه خود ما هستند، داستان‌هایی را روایت می‌کند که همواره تا پایان داستان، مخاطب را همراه خود می‌سازد و فراز و نشیب‌های زندگی را بطرزی هنرمندانه در طی داستان به تصویر می‌کشد. نمایشنامه‌های یک ساعت انتظار، ویمپو، راهب و اتفاق از آثار ترجمه شده او به فارسی هستند و همپنین میراث، قطار به موقع رسید، نان سالهای جوانی، بیلیارد در ساعت نه و نیم، آبروی از دست رفته کاترینا بلوم، خانه‌ای بی سرپرست و گوسفندان سیاه از سایر آثار این نویسنده پرطرفدار است.
۸-جرج برنارد شاو
جرج برنارد شاو نمایشنامه‌نویس و فعال سیاسی ایرلندی بود که در طول حیات خود ۶۰ نمایشنامه از خود برجای گذاشت و در سال ۱۹۲۵ جایزه نوبل ادبیات را از آن خود کرد. او که از منتقدین تئاتر و موسیقی زمان خود بود، تاثیر زیادی بر همعصران خود و نسلهای بعد گذاشت و به همین خاطر از بهترین نمایشنامه نویسان جهان می‌باشد. او همچنین در سال ۱۹۳۸ موفق به دریافت جایزه آکادمی اسکار برای فیلمنامه اقتباسی خود شد.
بار سیب، ماژور بابارا، سرباز شکلاتی، سزار و کلئوپاترا، کاندیدا و کسب و کار خانم وارن از جمله نمایشنامه‌های معروف این نویسنده هستند.
۹-آلبر کامو
نام کتاب بیگانه برای بیشتر کتابخوانها نامی آشناست. آلبر کامو نویسنده و فیلسوف مشهور فرانسوی-الجزایری و برنده‌ی جایزه نوبل ادبیات خالق این اثر است که درونمایه عصیان در برابر دنیا همواره در آثارش مشهود است. طاعون، سقوط، مرگ خوش و افسانه سیزیف از دیگر آثار معروف او و سوءتفاهم، حکومت نظامی، کالیگولا، تسخیر شدگان و دادگستران از نمایشنامه‌های این نویسنده است.
۱۰-نیل سایمون
نیل ماروین سایمون نمایشنامه نویس سرشناس آمریکایی است که در سال ۱۹۹۱ جایزه پولیتزر را برای نمایشنامه گمشده در یانکر از آن خود کرد و نام او همواره در لیست بهترین نمایشنامه نویسان تاریخ است. او علاوه بر آثاری چون پابرهنه در پارک، دختری که با ستاره پولکدوزی شد، اتاقی در هتل پلازا، پزشک نازنین، کله پوکها و مرور خاطرات ساحل که از نمایشنامه های او هستند،
فیلمنامه‌هایی چون زوج ناجور، دختر خداحافظی و اتاقی در هتل کالیفرنیا را نیز در کارنامه خود دارد.
غیر از من ( عباس کرم الهی ) که 88 نمایش « کوتاه و بلند » نوشته ام ، ما بقی از دیگر نویسندگان متن گرفته و کارگردانی انجام داده اند البته « فاطمه مولایی» چند نمایش را نوشته که خودم کارگردانی نموده ام و روی این می شود سروایه گذاری کرد .
در مجموع « کاظم شوهان ـ اکبر بیلاوی و همسرش لیلا بیلاوی ـ فاطمه مولایی ـ زینب مولایی و مینا پرنیان ؛ پروانه مرادی و حتی داریوش پارسا » می توانند بازیگزان خوبی باشنذ همانطور که در این سالها نشان داده اند جای شادی هاشمی خالی است که امید است به جمع هسته مرکزی اضافه شود .
« مهدی کشاورز» که خود طلاح نور و افکت است و به کار خود وارد است و کلا در شوش به اندازه انگشتان یک دست طراح نور پرداز ماهر نداریم و حتی اگر در هیئت مدیره انتخاب نشود ما اورا در هسته ی مرکزی داریم .
«زینب مولایی» که مجری توانمد استان خوزستان واز شاگرداهای خودم است و علاوه بر آن دستیار کارگردان مطوئنی است .
«مینا جمشیدی فر» هم در دو نمایش جشن بهاران و خرسی بود خاله نبود » منشی صحنه بود و از طرفی هماهنگی هر دو نمایبش را بر عهده داشت ودر دوره پنجم انتخابات مسئول خزانه دار گروه بود .
« معصوه شیخی زاده»در نمایش سرخ باد به کارگردانی خودم در پلاتوی شهید حیاتری که آن موقع سال فجر بود هنرنمایی کرد و چند سالی به خاطر ازدواج از دنیای بازیگری به دور بود اما این باز با شوهرش در گروه عضو شده است
« سیده جمیله احمدی » بازیگر بخش عربی است که در کارهای دفاع مقدس مثمر ثمر است و هر چند فرهنگی است اما مطالب را به خوبی در ذهن حود می سپارد . از طرفی منشی صحنه کاملا خوبی است که به کارش کاملا مسلط است
« آرزوموحدی صدر» که به قول خحودش استعداد بازیگزی ندارد اما در عوامل اجرایی کارها ـأثیر گذار است نموده بازر آن هماهنگ کننده در نمایش شاپرد بود که بخشی از طراحی دوخت لباس را نیز بر عهده داشت .
« فاطمه کرمی » که شخصا با توجه با تخصص خود داوطلب مسئول کمیته روابط عمومی شده است ؛ علاوه بر بازی در صورت نیاز کارگردان انتشسار اخبار ـ رویدادها و تولیدات نمایش را به رسانه ها کاملا وارد است و از این بابت دیگر این زحمت بر عهده ی من نیست
می ماندیک نفر که تاکنون جزء عوامل بوده و چراغ خاموش کار خود را انجام داده ولی بازی نکرده و به روی صحنه نرفته و از این به بعد در ژانرهای دفاع مقدسی ـ مذهبی و بومی محلی خود قرار است محک می زند تا در سالهای آینده به مقام کارگردانی برسد . و آن کسی نیست جزء « زینت درویشی »
تا کنون 16 نفر کاندیای هیئت مدیره را معرفی کرده ایم تا رأی دهندگان با دید بازتری بتوانند افراد مورد نظر خودشان را انتخاب کنندو شب بعد به معرفی داوطلبین بازرسی می پردازم . موفق باشد .
