به قلم ـ استاد جعفر دیناروند
یاددهی در خانه فعالیتی است که با سایر آموزش ها متفاوت است.این تفاوت به معنای متناقض بودن نیست.نوعی از یادگیری است که در آن،اساس و مبنا، خانوادگی است و یاد دهنده و یاد گیرنده دارای ویژگی های خاصی هستند که در سایر ارتباطات یاد گیری وجود نداشته و یا در حداقل وضعیت قرار دارند .
از این نظر است که آموزش در خانه شکل خاصی به خود می گیرد و توجه به همین خاص بودن،عامل موفقیت می گردد. والدین در خانه نقش معلمینی را بازی می کنند که تنها تسلط بر نحوه ی آموزش برایشان کافی نیست.آن ها با شاگردی روبرو نیستند که فقط قصد آموزش به او را داشته باشند.او فرزندی از جنس خودشان است که همراه با آن هاست و از والدینش فاصله نمی گیرد.زمان ماندن در نزد والدین مانند سایر معلمین نیست.آن ها با فرزندی روبرو هستند که نیازمند به انواع پشتیبانی هاست.
بنابراین،موقعیت خانه به دلیل متفاوت بودن با آموزشگاه و یا دانشگاه، دارای شکل خاصی است.در خانه، زمان معینی برای آموزش متصور نیست.مدت آموزش نیز مورد نظر قرار نمی گیرد.تعطیلی و استراحت معنایی ندارد.خانه همیشه محل آموزش و یاد گیری است.والدین همیشه معلم و مربی هستند.فرزند در هر لحظه باید آموزش ببیند.
والدین باید توجه داشته باشند که تمامی مسئولیت های یاددهی و یادگیری در خانه را بر عهده دارند.آن ها توجه نمایند که بالاترین میزان آموزش، نوعی موفقیت در آینده تلقی می گردد.روش های یاددهی آن ها خاص است و از حالت رسمی خارج می گردد.توجه به تاثیر رفتار ها در امر یادگیری مهم و حیاتی تلقی می گردد.
بر این اساس باید برای آموزش فرزند اصولی را مد نظر قرار دهند که راهنمای عملی آن ها باشد.
ترسیم اصول در آموزش فرزند در تمامی حالات مانند هم نیستند.تفاوت خانه، والدین،فرزندان، فرهنگ، محل زندگی، کشور محل اقامت، جنس فرزند، سن آن ها،نوع درآمد، شغل والدین یا عدم آن ها،میزان سواد والدین و نوع خانواده در اجرا، تاثیر گذار است.
بر این اساس ما تنها به اصولی اشاره می نماییم که گستردگی لازم را دارا هستند.توجه به اشتراکات، مد نظر است.رعایت این اصول نوعی تضمین موفقیت خواهد بود.مهم ترین آن ها عبارتند از:
1 ) ـ اصل همدلی:
یکی از مهم ترین اصل ها در آموزش فرزند است.رابطه ای که بر اساس قوانین ژنتیکی به وجود آمده با ادامه زندگی، مستحکم تر می گردد.رابطه ی قلبی و یکدلی در برابر مشکلات و زیبایی ها باعث نوعی باور دو طرفه می گردد.اگر چنین اصلی رعایت شود فرزند تمامی آموزش های ارائه شده را مثبت ارزیابی می کند و این همان نکته ای است که در تمامی یادگیری ها مد نظر می باشد.همدلی برای دو طرف، نزدیکی می آورد.نوعی درک متقابل ایجاد می کند که لازمه ی یاد گیری است.این حرکت باید بیشتر از طریق والدین منتقل گردد و فرزندان نیز آن را احساس کنند.
2 ) ـ اصل محبت:
خانه محل انتقال دوستی ها و دوستداشتنی هاست.افراد خانواده باید آن را به شکل های متفاوتی بروز دهند.آموزش که تلاشی خسته کننده محسوب می شود با محبت به آسانی تبدیل می گردد.والدین باید بکوشند تا یاد دادن را با دوست داشتن توام نمایند تا فرزندان معنای آن را درک کنند.انتقال محبت به هر شکل ممکن برای یادگیری یک اصل محسوب می گردد.
3 ) ـ اصل همکاری:
آموزش فعالیتی یک طرفه نیست.معلمی نیست که با دادن معلومات کار خود را تمام شده بداند.این حالت ممکن است در مدارس وجود داشته باشد اما در خانه، تمامی اعضای خانواده همکار یکدیگر در تمامی وضعیت ها از جمله آموزش هستند.بیشترین همکاری را باید والدین با یکدیگر داشته باشند.همکاری فرزند در گرفتن معلومات نیازی اساسی است.
4 ) ـ اصل عملی:
گرچه آموزش امری تئوری محسوب می شود اما مواردی وجود دارند که با عمل نمایان تر می شوند.هم یاد دادن می تواند به صورت عملی باشد و هم الگو پذیری که خود نوعی آموزش است با عملیاتی شدن معنا می یابد.از همه مهم تر،تکمیل فرایند یاددهی و یادگیری به صورت عملیاتی، از سوی فرزند متجلی می گردد.تغییر رفتار تنها با اصل عملی نمایان می شود.
5 ) ـ اصل تفاوت ها
فرزندان دارای تفاوت های فردی درتمام زمینه ها هستند.این وضعیت برای تمام انسان ها،مستولی است این بدان معناست که آموزش نیز می تواند تابعی از موقعیت گردد.شاید مهم ترین نکته در این رابطه«هوش» فرزندان باشد کماینکه جنسیت نیزعامل مهمی شناخته می شود.
6 ) ـ اصل صبر:
آموزش کاری مستمر و طولانی است.نیازمند به داشتن ویژگی هایی برای آموزش دهنده و گیرنده است.صبر، مهم ترین این ویژگی هاست.این حالت به خصوص برای والدین مهم تر است.باید تا رسیدن به نتیجه ی مطلوب، طاقت داشت و صبر پیشه نمود.یاددهی در یک روز میسر نیست.صبر، توانایی مهمی در رسیدن به مقصود و منظور است.
7 ) ـ اصل تاثیر:
آموزش باید تاثیر برانگیز باشد در غیر این صورت تنها معلوماتی حفظی است که در حافظه پنهان می ماند.تاثیر پذیری آموزش باید شامل تمامی وضعیت ها گردد.آموزشی که نتواند بر رفتار فرد تاثیر گذارد نمی تواند تغییر آن را به همراه داشته باشد.آموزش با تاثیر، نتیجه بخش خواهد بود.در غیر این صورت تنها شامل یک سری زحمات بیهوده می گردد.
8 ) ـ اصل جذابیت:
انسان موجودی رفاه طلب است.آموزش نیز امری زحمت ساز و مزاحمتی برای آرامش و استراحت محسوب می گردد.این باور فرزندان است که نمی خواهند بازی و رفاه خود را از دست بدهند.آموزشی که والدین اجرا می کنند باید موجب جذب آن ها شود.تشویق و راحت سازی، همراه با لذت، باعث جذب آن ها به فعالیت ها می گردد.استفاده از راه های جذب کننده باید در دستور کار قرار گیرد.
9 ) ـ اصل همراهی:
اصلی که درآموزش باعث می گردد تا فرزند احساس تنهایی نکند و در کنار خود والدین را بیابد.همراه بودن با فرزندان و در کنار آن ها در هنگام انجام دادن فعالیت های آموزشی ماندن، کار یاد گیری را راحت تر می نماید.فرزندان در آموزش نباید "رها" شوند در غیر این صورت یادگیری لذت بخش نمی گردد.
10 ) ـ اصل هدفداری:
آموزش فرزند دارای اهداف مختلفی است.از کلی گرفته تا جزئی باید مد نظر والدین باشد.در واقع هر فعالیت آموزشی را باید والدین به دقت مد نظر داشته باشند تا از مسیر درست منحرف نشوند.بدون هدف آموزش دادن، برنامه های یادگیری را با مشکل مواجه و احتمال شکست اموزشی را ممکن می سازد.
البته اصول دیگری مانند روش داری، دوری از تحمیل، سن شناسی، نیاز شناسی،محیط شناسی و دقت نیز قابل ارائه هستند که والدین با توجه به تجربه ی خود، آن ها را مدنظر قرار می دهند.آموزش فرزند به هیچ عنوان جنبه ی یکسانی ندارد و شامل کلیه نیاز هایی می گردد که فرزند به آن ها وابسته است.والدین،برای تعادل سازی، رفع آن ها را مهم بدانند.
آموزش فرزند باید برای تغییرات رفتاری باشد.تغییراتی که نشان از یادگیری و رشد فرزند، دارد بنابراین باید توجه داشت که راکد نگه داشتن محتوا برای آموزش نمی تواند موفقیت آمیز باشد.رفتارهای نامتعادل و بی معنی باید به مرور و البته مستمر به تعادل تبدیل شوند.هدف آموزش، تعادل سازی فرزند برای زندگی آینده است.
