به قلم ـ استاد جعفر دیناروند
رئیس کارگروه تخصصی امور اجتماعی اتاق فکر انجمن روزنامه نگاران
براستی فریاد چیست؟ به چه منظور در نوشته ها مطرح می شود؟ اصولا چه نیازی به بیان آن است؟مگر معنای آن مشخص نیست؟کدامین جامعه است که نمی تواند این معنا را درک کند؟ فریاد کلمه ای مشخص و شامل نوعی رفتار است که همه آن را می شناسند.
آیا این چیستی فریاد است؟ بدون شک نگاه به آن دارای دو زاویه ی خاص است.آن هایی که ظاهر را می یابند و بر اساس آن تفسیر می نمایند و گاه به آن نیز نیاز ندارند.معنایی مشخص دارد.از فرد یا هر حیوانی هم بر می خیزد.داد زدن است.سروصدا کردن است.چرا این واژه را بعضی بسیار استفاده می کنند؟ البته که نوع سئوال هم نشان دهنده ی نوعی خوشبینی است.گرفتاری زمانی است که نیاز به سئوال هم احساس نمی شود.فریاد دارای دو نوع چیستی است.
در چیستی اول یاری خواستن است.کودکی که از مادر جدا می شود با فریاد از او و دیگران یاری می طلبد.مادری که در حال زایمان است با این حرکت هم درد خود را منعکس می کند و هم از دیگران محدود می خواهد که به یاریش بشتابند.منظور او هم رها شدن است.پس تا آنجا که می تواند با آواز بلند یاری می طلبد.در این شکل صدای بلند تر نشان دهنده ی درد بیشتر یا نیاز بیشتر است.فغان آوردن نیز در این معنا جایی دارد.گرفتار شدن افراد در مشکلاتی که بر آن ها فشار می آورد فریاد ایجاد می کند.مانند اینکه در زیر آوارها مانده و نیاز به کمک دارد.این چیستی هم به داد و قال کردن نیازمند است.گوش باید بشنود تا حرکت کند.همه چیز ظاهری است.ارتباطی عصبی میان درد و صدا در فرد و انتقال آن به عصب شنوایی برای شنیدن و احتمالا حرکت کردن است.
سروصدا راه انداختن نیز در این نوع چیستی جای می گیرد.بسیاری از پرندگان برای انحراف توجه شکاربانان به سمت فرزند از خود صدا درمی آورند تا خطر را دفع کنند.پس در چیستی فریاد که ظاهر را بیشتر نمایان می کند میان انسان و حیوان تشابهاتی است.اگر در آدمی طبیعی محسوب می شود در حیوان غریزی در نظر گرفته می شود.در بانگ رسا هم می توان چنین وضعیتی را یافت.افرادی در مکان هایی که یکدیگر را گم می کنند سعی می کنند تا با صدایی رسا از وجود یکدیگر باخبر شوند.چیستی ظاهری برای همه ی انسان ها دارای معنایی یکسان است.صدا، فریاد، داد و قال و انواعی از کلمات مشابه که هر یک دارای کاربردهایی معین هستند.پس زبان را لازم می آید و شنوایی را سالم می طلبد.هم شامل انسان و هم غیر انسان می شود.
چیستی دوم هرگز این چنین نیست.با برداشت ها سروکار دارد.لزوما صدا در آوردن نیست.گاه سکوت هم فریاد می شود.دادخواستن است.مبارزه ی با ظلم و ستم است.بدیهی است که جوی به ظاهر آرام دارد اما در درون عوغاهاست.شکایت کردن ها در خموشی است اما این در ظاهر قضیه است در حالی که انواعی از فریادهای قابل درک را به همراه دارد.فریاد در چنین چیستی دایره ای محدود دارد.ادراکی مستقیم همراه با فهمی شگرف است.آنجایی که سکوت فریاد دل ها می شود چیزی جز فراتر رفتن از شکل ظاهر نیست.استعانه کردن با انواعی از شکل های باطنی است.بدون شک رشدی لازم دارد که با کمالات خویش درد ها را بفهمد و نوع آن ها را تشخیص دهد.این چیستی در فرد و جمع قابل حصول است که برداشت هایی ظریف دارند و توانایی های بالفعل را ایجاد کرده اند.
چیستی دوم تنها متوجه ی نوع انسان است.آدمیت ماهیت اصلی آن است و البته این به معنای گستردگی نیست.نوعی انسان که توانایی هایی را در خود رشد داده اند تا آدمی باشند و آدم بمانند.به قولی نوع بودنشان انسانی است.حرکت برای فریادشان هم برای درک و هم ایجاد هرگز صدایی نیست.نوعی نمادیابی است.ادراکی بلند همراه با فهمی عمیق که خاص انسان هایی ولا مقام است.در این وضعیت حداقل ها هم قانع کننده اند.کسانی که درکی بالا دارند و می فهمند که چگونه بفهمند.هم دادخواستن در آن مستتر است و هم داد خواهی را مورد توجه قرار می دهند.نوع ارتباط میان افراد را سریعا ایجاد می کنند به طوری که دیگران خموش تنها تعجب می نمایند.چیستی دوم نشان دهندهی نوع بشری است که باید باشد.
نوع دوم فریاد را تنها می توان نزد علما و دانشمندان یافت.انواعی از شعرها بیانگر این تصور است.نه صدایی از آن ها بیرون آید و نه گوشی آن ها را شنود.تنها فهم است که با درک خویش دردها را یافته و در پی علاج آن هایند.جایی که فردوسی گوید،چنین داد پاسخ که من روز و شب.......همین برگشایم به فریاد لب.معنایی فراتر از فریادهای ظاهری است.چه کسانی چنین فریادی را می شنوند.آیا گوش ظاهری لازم می آید؟بدیهی است که فریاد با درک همراه با ماهیت های خاص اساسی برای ادراکاتی است که از حد زنده بودن خارج می شود و به زندگی کردن می رسد.سرتکان دادن ها هم فریادند.سکوت اختیار کردن در بسیاری از موارد، سلاح روشنفکرانی است که تنها به امید رشد جامعه باقی می مانند.فهم که رشد کند برداشت ها هم درست می شوند.
