به قلم ـ استاد جعفر دیناروند
رئیس کارگروه تخصصی امور اجتماعی اتاق فکر انجمن روزنامه نگاران
دیدن و نگریستن با چشم سالم در ارتباط است.این ظاهر قضیه است.دیدن مناظر زیبا بدون یافتن چشمی سالم امکان پذیر نیست.
فریاد زمانی روی می دهد که چشم حادثه ای را بیند و بر آن اساس عکس العمل نشان دهد.این کاملا درست است.فریاد از ترس زمانی است که فرد حیوانی وحشی را بیند و عکس العمی طبیعی از خود نشان دهد که امری دفاعی است.میان ترس و دیده باید رابطه ای باشد تا قابل توجیه گردد.در چنین شکلی می توان وضعیت را تفسیری عامیانه یافت.مانند شنیدن است که به گوشی سالم نیازمند می باشد.منظور از دیده اگر همین باشد چیزی جز نگرش ساده و ابتدایی نیست.می توان آن را امری واقعی تصور کرد که قابل دفاع نیز می باشد اما آیا می توان آن را حقیت نیز نامید؟ بدیهی است که فراتر از دیدن امور دیگری نیز وجود دارند.
دیده در شکلی فراتر از عامیانه تصور کردن ،نوعی پرداختن به درونی است که فرمان درست را صادر می کند.دیده در چنین شکلی درکی والاست که در میان همه ی افراد جامعه قابل تصور نیست.ظریف کاری دیده است که افرادی معین را معرفی می کند.بنابراین دیده ممکن است شامل فردی گردد که از نعمت دیدن محروم است.بسیاری از افراد می بینند در حالی که متوجه ی مناظر نیستند.بسیاری می شنوند در حالی که موضوعات را متوجه نیستند.پس می توان نوعی خاص از دیده را مطرح کرد که فریاد ساز نیز هست.افرادی که وسیع می یابند و افق های دور دست را قادرند دریابند.دوربین های قوی دارند که در درون خود جای داده اند.دیده در چنین شکلی ایجاد نگرش های خاصی می کند که از دانایی آدمی بر می خیزد.دانایان را نمی توان با چشم ظاهری مورد تفسیر قرار داد.
دیده که از درون باشد فریاد نیز معنایی درونی می یابد.شهود را نیز می توان در این رابطه وارد کرد . فهمی خالص و بدون مزاحم را دریافت که معمولا برای افرادی است که دیده ای شتشو شده دارند و پاکی و صلابت آن ها در فریاد هایی درونی است.از درون برمی خیزند و بر درون انسان ها نشینند.دیده نگاه است اما نه آنچه که همه دریابند.نوعی برداشت از بهترین هاست.با جوهره در ارتباط است و وجودی غیر از آنچه به انسانیت متصل می گردد را ندارد.فریاد از دیده های وسیع شامل وسعتی به اندازه ی همه ی آدم های روی زمین است.صلح و آرامش را با فریادی درونی برای همه می خواهد.نه منطقه برای او اصل است و نه ملیت اساسی برای رد کردن انسانیت که اگر چنین شود دیده برای او همان ظاهری گردد که همه به آن متوجه اند.
وقتی دیده از شکلی ظاهر به باطن تغییر شکل می دهد آنگاه است که وسعت هم معنا می یابد.دیده ی افرادی که دانشمند در جامعه هستند کوتاه نیست.همین واقعیت است که باعث می شود تا مردم فریاد ها را از کسانی بشنوند که خاصند.بر این اساس یدده ی روشنفکران شامل انواعی از گله مندی های درونی است.اینکه از دیده می نالند نه برای این است که خود را آزاد نمایند که نوعی اعتراض به وضعیتی است که انسان ها عوامل آنند.دیده ای که عمیق ترین نگاه ها را دارد از سطحی گرایی گریزان و متنفر است.از این نظر هرگز چنین دیده ای منحرف نمی شود و تحت تاثیر ظواهر فریبنده قرار نمی گیرد.منافع شخصی نیز نمی تواند در وسعت دیده اشکال ایجاد کند.دیده اگر این چنین شود روشنایی بسیاری را ایجاد کند که نتیجه ی آن فریاد برای گریز از تاریکی است.
باید میان فریاد و دیده نوعی ارتباط معنایی یافت.دیدی کوتاه و معین نشان دهنده ی فریادی کوتاه و شاید هم بی معنا باشد.انواعی از اعتراض ها که جنبه ی شخصی می یابند لزوما حقیقت یاب نیستند.نوعی فردگرایی برای رسیدن به منافع شخصی است.فریادی که از نگرش های وسیع برمی خیزند لزوما سر و صدا کردن نیست بلکه هوشیاری و بیداری است که می تواند اساس غلط ها را بر هم زند و درست ها را مسلط بر رفتاها نماید.دیده باید فریادساز باشد.وسعت هاست که وسیع ترین ها را می طلبد.این چنین وضعیتی را نمی توان از مردمانی محدود در احساس وتعصب یافت.این دیده ها را باید در مردمانی یافت که نیک می فهمند و درست درک می کنند.انسانیت را اساس بر می شمارند و بر همان اساس حرکت می کنند.فریاد هر نوع دیده ای را نمی توان قابل قبول دانست.
اگر از دیده ی ظاهری گذر شود می توان به دیده ای باطنی رسید.روشنفکران این چنین هستند.دانشمندان نیز در همین راستا قرار می گیرند.علما دنیا را محدود به این جهان نمی دانند و انسان را همان که می بینند تصور نمی نمایند.انسانیت برای آن ها معیار برای نگریستن به انسان ها می شود.فریاد هم چنین شکلی به خود می گیرد.بر بنیان آدمیت قرار می گیرد.هوشیاری می آورد.دانایی می سازد و از خواب عمیق بیدار می کند.هدف دیده لذت بردن های ظاهری نیست.عمیق نگریستن برای عمیق تاثیر گذاشتن است.فریادهای دیده معنایی والاتر از صداها دارند.ریشه ای محکم از دانایی در خود می یابند که هر بادی را قادر به برافکندن نیست.فریاد از دیده ای که عالم یک سمت آن است نفوذی عمیق بر دل ها دارد و این اصل را که میان دل و دیده رابطه است اثبات می گردد.
