به قلم ـ استاد جعفر دیناروند
اصول نقد پذیری: پذیرندگی و پذیرش امری درونی است که از طرف فرد یا گروهی نشان داده می شود.حالتی است که در آن آمادگی مطرح است و مانند سئوالی است که منتظران پاسخ را در درون خود جای می دهد.بر این اساس، برای نقد پذیری نیز آمادگی، بسیار مهم و حیاتی است.
به زبان ساده، اگر نقد امری مهم برای پیشرفت محسوب می گردد در طرف دیگر قضیه نیز نقد پذیری تکمیل کننده و همکار محسوب می گردد.در این میان، مطالعه ی انواع حالات فردی و جمعی برای ایجاد فضای پذیرندگی، لازم و ضروری به نظر می رسد.به زبان دیگر، اگر در میان افراد یا آحاد یک جامعه، چنین حالتی وجود نداشته باشد، امکان موفقیت کاهش می یابد.ما این را می دانیم که موفقیت در اجرای یک نقد تنها به ماهیت نقد مربوط نمی شود بلکه نقد پذیری نیز همان نقش کامل کننده را داراست.همان طور که موفقیت انتظاری است که از فضای نقد سازی می رود، در همین فضا نیز، انتظار نقد پذیری، طبیعی می گردد.
چون،داشتن ریشه و دلیل برای نقد سازی بر نقد پذیری نیز تاثیر گذار است، لذا می توان اصولی را برای پذیرش نقد و ایرادات به نظریات یا طرح ها مطرح نمود.اصولی که هر چند متنوعند اما می توانند محدود نیز بیان شوند.دسته بندی اصول پذیرندگی در نقد،یاور جامعه در ترسیم موفقیت هاست.ما این اصول را بدون توجه به فرد یا جمع بودن مطرح می کنیم و در واقع معتقدیم که شامل هر حالتی می شود.فرد گرایی یا جمع گرایی آن بسته به ماهیت پذیرندگی در جوامع مختلف، متنوع می گردند. بنابراین، اصول نقد پذیری قابل اجرا در هر دو شکل فردی و جمعی است.این بدان معناست که اگر اصلی برای فرد نفوذ یابی می گردد در جمع نیز همین تاثیر را خواهد داشت و اگر فرد آن را رعایت نکند نمی تواند اصلاح طلبی کند، در جمع نیز همین شکل عمل می نماید.
اصول و بنیان های انسانی نقد و نقد پذیری در قالب های متفاوتی قابل ترسیمند که ما انواعی از آن ها را به شکل های مختلف بیان می داریم.
اصل خواستاری: این اصل بیانگر حرکت نقد پذیر یا پذیران برای آماده بودن است.موضوعی نظری است که در آن فرد یا جمع در خود نوعی نیاز احساس می کند که حتی در مواردی نمی داند چیست اما نقصی در تکمیل می یابد که می تواند زمینه ی اجرا را فراهم کند.در موارد بسیاری حتی می توان تقاضا را از نظر روحی و روانی در فرد یا جمع یافت.به طور مثال، وقتی فرد یا گروهی خواستار مشارکت مردم در نظریه پردازی می شوند خود نوعی خواستاری در نقد پذیری را منعکس می کنند.معنای آن این است که کسی منتظر نظرات شماست.بنابراین در خواستاری هم به طور مستقیم و هم غیر مستقیم می توان زمینه ی نقد پذیری را دریافت.بدون شک این اصل با نوع روحیات و روانسنجی خواستار یا خواستاران در ارتباط مستقیم است.متفکران و اندیشمندانی که دارای روحیه ی رشد طلبی هستند این مورد را با جدیت دنبال می کنند.
اصل آزادی خواهی: این نشان دهنده ی ایجاد فضایی پاک و روان برای اجرای نقد است.افرادی که به آزادی فکر و اندیشه احترام می گذارند قادرند تا با انواعی از نظرات و اعمال، این مهم را منتقل نمایند.آزادی خواهی از سوی افراد، بیانگر فضا سازی سالم برای رشد خواهی و ترفیعات انسانی است.این مهم به وسایل متنوعی نیازمند است که از رسانه ها تا ویژگی های فردی در نوسان است.آزادی خواهی در مقابل زورگویی و دگماتیسم نشان دهنده ی آزاد اندیشی و رها شدن از انواعی از سنت های غلط و نیز متوسل شدن به شکل های مختلفی از ابتکارات و نوآوری هاست.در این اصل نقد پذیران با رفتارهای خود اطمینان را در نقد سازان ایجاد می کنند تا بتوانند آن چه را که سبک یا سنگین می دانند منتقل کنند.ما این اصل را تنها با شعار محقق شدنی نمی دانیم بلکه آن را فضایی مملو از اطمینان انسانی و روش های علمی برای موفقیت، می شماریم.
اصل تحمل پذیری: این بنیان، نشان دهنده ی نوع طاقت و صبر افراد یا جامعه است.البته میان تحمل و صبر تفاوت های ظریفی است.شاید صبر دارای درجه ی کمتری در پذیرش نسبت به تحمل باشد زیرا تحمل علاوه بر صبر دارای زمان بری طولانی برای رسیدن به مقصد است.در صبر تنها ماندن معنایی خاص می یابد اما در تحمل علاوه بر ماندن، حمل کردن نیز وجود دارد.انواعی از فشارها ممکن است با صبر موفق گردند اما در تحمل این چنین نیست.تحمل دیگران نمودن و در کنار آن ها ماندن غیر از صبر کردن بدون حضور دیگران است.تحمل قادر است تا انواعی از نقد ها را اجرایی نماید هر چند بر خلاف دیدگاه ها یا خواستاری رویایی افراد یا جامعه باشد.ما تحمل را در نقد پذیری موثرترین حالت برای موفقیت در نظر می گیریم.
اصل رشد خواهی: این اصل بیانگر آینده نگری نقد پذیران است.مطرح شدن نظرات دیگران و شنیدن انواعی از نقص ها و قوت ها، نه تنها جنبه ی شخصی دارد که نوعی نگاه به تغییر خواهی است.افرادی که نقد پذیر هستند قادرند تا خود را برای آینده ای رشد یافته تر آماده سازند.بدیهی است که اصل رشد خواهی برای فرد و یا جامعه در مقدمه ی کار تغییر پذیری است.در چنین حالتی، نقد پذیر یا پذیران خود را در وضعیتی ناموفق در پیشرفت می یابند که با اجرای نقد، موفقیت را ترسیم می کنند.آن ها با طرح این پرسش که چگونه می توان با زمان پیش رفت؟خود را آماده ی شنیدن نظرات می نمایند.فرد یا جامعه با این اصل، زمینه را تنها در آزادی بیان و تحمل پذیری خود می یابند و خواستار رشد و ترقی در جامعه ی امروزی اند.رشد، اساس رفتارهای آدمی را تشکیل می دهد و امری درونی همراه با ارتباطات استعدادی است.به زبان ساده، چون آدمی دارای قابلیت های متنوعی است و تنها با عمل می تواند آن ها را به ترقی برساند لذا می کوشد تا نقد پذیری را راهی برای ترفیع بیابد.اصل رشد خواهی تاثیر فراوانی بر روحیه و نگرش فردی و اجتماعی برای ترقی خواهی دارد.
اصل اندیشمندی: در این اصل، نقد پذیر یا پذیران زمینه را برای عملی کردن فکر مهیا می سازند.تفکر که بعد عملی فکر است با این اصل اجرایی می شود و فرد یا جمع بدین شکل به تفکر خود و نیز جمع کمک می کنند تا با انواعی از راه ها به تلاش و کوشش های خاص بکشانند.فکر و اندیشه ی آدمی نمی تواند ثابت و ساکن باشد و اگر شود به مرور زمان از بین می رود یا در حداقل شکل، خاصیت خود را از دست می دهد.تفکر و اندیشه در مقابل مغلوب شدن در برابر احساسات می تواند توانایی های آدمی را صیقل دهد و او را در مقابل انواعی از مشکلات تصنعی و طبیعی پیروز گرداند.اندیشه ی گذشتگان با تمام احترامی که برای نسل گذشته متصور است نمی تواند در همه ی زمان ها پاسخگو باشد.این اصل در نقد پذیری باعث حرکت اندیشه و در واقع اندیشمندی می گردد.اگر کسی یا جمعی به اندیشیدن معتقد نباشند نمی توانند نقد پذیری را در جامعه ی خود رواج دهند و حتی ممکن است موانعی بزرگ تلقی گردند.
اصل اندیشمندی باعث اتکا به توانایی هایی است که مشکل گشای آدمی در برخورد با اشکال مختلف موانع است.نقد پذیری نمی تواند موفقیتی را برای خود تصور نماید مگر، از اندیشه های جمعی و فردی و در نهایت از انواعی از خردهای آدمی در زمان های مختلف استفاده کند.نقد پذیری باعث حرکت فکر نزد فرد یا جمع می گردد.این،هم در روند نقد و هم پذیرش آن نفوذ می یابد. در حقیقت، نقد پذیری نشان دهنده ی خواستاری در اندیشمندی است.اعتقادی که اگر در میان مردم یک جامعه وجود نداشته باشد نمی تواند تلاش های نقد پذیری را ایجاد نماید.مردم در چنین شکلی تنها گوش دهنده ی مقامات و بزرگان خود هستند و تنها راه چاره را نیز در همین محدوده می یابند.نقد پذیری، اندیشمندی را با موفقیت به سمت اهداف انسانی هدایت می کند.این،اصلی مهم برای توفیقات فردی و جمعی است که هم در نقد و هم پذیرندگی نافذ می گردد.
بنابراین می توان اصول نقد پذیری را ابتدا در خواستاری که امری درونی است یافت و سپس با احساس آزادی و فضای مناسب، قابل اجرا دانست، با تحمل پذیری، شکل و شمایل داد، با اندیشمندی به سمت اصلاحات و رشد و در نهایت رسیدن به اهداف بلند پیشرفتگرایانه هدایت نمود.
