لیلا صالحی
همانطور که در بخش های قبلی اشاره شد ، فرزندآوری ، امری ساده و بی برنامه نیست و احتیاج به آمادگی های روانی و اجتماعی دارد .
و آگاهی والدین از روش های تعلیم و تربیت از اولین شرایط پذیرش مسئولیت پدری و مادری است . در این شماره قصد داریم شما را با عواملی که در تکوین شخصیت کودک مؤثر است آشنا شویم . البته همه ی عوامل مؤثر و توضیح آنها کاری دشوار است و ما تنها به ذکر چند عامل مهم بسنده می کنیم .همه ی والدین دوست دارند فرزندانشان از رشد مطلوب شخصیتی و نیز مزین به اخلاق نیکو برخوردار گردند .
شخصیت :
شخصیت هر فرد به مجموعه ویژگی های روانی ، جسمی و رفتاری که او را از افراد دیگر متمایز می کند اطلاق می گردد . هر فرد برخی از این ویژگی ها را از طریق عامل وراثت و یا از طریق محیط دریافت می کند . خلقت انسان به گونه ای است که در جوهر وجودی او قبل از تولد خالق یکتا یک سری استعدادها و قابلیت های بالقوه قرار داده که بعد از تولد و در طول دوران عمر انسان با توجه به شرایط زمانی و محیطی مناسب و وجود زمینه های لازم شکوفا می گردند ......در ادامه به عوامل مؤثر در تکوین شخصیت کودک در شناساندن تفاوت های کودکان با هم آشنا می شویم .
آیا تا به حال والدین از خود پرسیده اند که دلیل تفاوت کودکانشان با کودک دیگر در چیست ؟
این همه فرق داشتن از کجا شروع می شود و چگونه این تفاوت ها بر کودک اثر دارد و او را از سایر کودکان متمایز می سازد ؟
1 ـ وراثت یا عامل ژنیتکی :
کودک قبل از تولد و از طریق وراثت ، برخی از صفات را از پدر و برخی دیگر را از مادر به طور ترکیبی دریافت می کند . صفاتی که از طریق ژن ها به کودک منتقل می شود ممکن است به طور مستقیم از طرف پدر و مادر و یا از سوی پدر بزرگ و مادر بزرگ و اجداد پیشین باشد . این خصوصیات ویژگی های غیر اکتسابی یا غیر آموزشی بوده ؛ پس کودکی با جسم سالم و یا معلول و ناقص و یا با سطح هوشی بالا و بلعکس ، از طریق ترکیب همین ژن ها بوجود می آید .
انتخاب همسری مؤمن ، متعهد ، طیب و فهیم ، بستری مناسب برای تولد و پرورش سالم ترین و هوشمند ترین فرزندان خواهد بود . هر مادری در دوران بارداری خود مشمول رحمت و لطف الهی است پس لحظاتش باید همراه با دعا و نیایش باشد .
در اینجا باید گفت ریشه ی بسیاری از عقب ماندگی های ذهنی ، معلولیت ها ، زیبایی ، هوشمندی و قدرت سازگاری کودکان و نوجوانان را می توان در مجموعه عوامل و شرایط دوران بارداری جست و جو کرد .
تغذیه ی مناسب مادر و همچنین آسایش خاطر و استراحت و بهداشت روانی و سلامت جسمانی او از مهم ترین عوامل پرورش کودک سالم و هوشمند در دوران بارداری است و نقش پدر در این دوران ، توجه به نیازهای اساسی مادر و تأمین بهداشت روانی و آسایش خاطر اوست .
2 ـ تولد کودک و رشد ایعاد مختلف او :
سال های اولیه ی زندگی کودک در کانون پر مهر و محبت خانواده ، پایه های نخستین شخصیت او را تشکیل می دهد . ایجاد پهارگانه ی رشدی شخصیت کودک شامل « رشد در زمینه ی جسمی ، حرکتی ـ رشد عاطفی ، هیجانی ـ رشد ذهنی و رشد اجتماعی ، اخلاقی » می باشد و کودک باید در طول عمر خود در این زمینه ها رشدی هم آهنگ داشته باشد .
ـ رشد جسمی ، حرکتی :
ایستادن ، راه رفتن و بیان اولین کلمات در تمام کودکان جهان تقریباً در یک سن اتفاق می افتد . در ماه های اولیه ی زندگی کودک ، چون آسیب پذیری او در برابر عفونت ها و آلودگی های محیطی بیش لز دیگران است ، برای کودک کامل ترین و مؤثرترین روش تغذیه از طریق شیر مادر تا دو سالگی است .
این مراقبت جسمانی و سلامت عمومی کودک ، مقدمه ای می شود برای رشد و شکوفایی ابعاد دیگر رشدی او ؛ راه رفتن و سخن گفتن برای کودک بسیار لذت بخش است . والدین باید به هنگام سخن گفتن کودک همواره باید با آرامش و مهربانی سخن بگویند و با او کاملاً شمرده ، روشن و به طور ساده صحبت کنند و به هنگام را رفتن ، پدر و مادر دست کودک خردسال خود را بگیرند و هم گام به گام با او قدم بردارند ، به کلمات و جملات ساده گوش فرا دهند که این مهم ترین گام در تکوین شخصیت کودک می باشد .
ـ رشد عاطفی :
یکی دیگر از ابعاد شخصیتی کودک رشد عاطفی است . بچه هایی که در خانواده با مهر و محبت با ایشان رفتار می شود و نیازهای فطری و اساسی آنها به درستی پاسخ داده و تأمین می گردد ، کودک احساس خود ارزشمندی کرده ، با اعتماد به نفس و با نگرشی مثبت به زندگی و با انگیزه ای قوی با مسایل مختلف مواجه شده و به تلاش و تکاپو می پردازد .
ـ رشد ذهنی :
مربوط به جنبه های عقلانی شخصیت کودک است که شامل فعالیت هایی مثل تفکر و فکر کردن ، کنجکاوی ، قدرت پیش بینی ، حل کردن مسایل و انتخاب روش مناسب برای حل آنهاست . جواب دادن به سئوالات کنجکاوانه ی کودکان در پرورش قدرت تخیل آنها امری ضروری است ؛ دادن پاسخ های ساده و روشن به سئوالات کنجکاوانه ی کودکان ؛ قصه گویی و یا خواندن داستان های ساده از روش هایی برای پرورش ذهن و رشد شخصیت کودک است . بازی های فکری متنوع ، بردن کودک به دامان طبیعت و ارتباط مستقیم او با محیط اطراف در پرورش ذهن کودک مؤثر است .
ـ رشد اجتماعی :
زمانی که پدر و مادر همواره رابطه ای عاطفی و صمیمی با کودک برقرار کنند و با هم برای ایجاد ارتباط کودک و مشارکت در فعالیت های اجتماعی بیشتر تلاش کنند .در مقایسه با کودکانی که والدین آنها به جز رفتار تحکیم آمیز ، رفتار دیگری با ایشان ندارند و همین تجارب ناخوشایند باعث می شود چندان تمایلی برای برقراری ارتباط با دیگران از خود نشان ندهند . « اضطراب ـ کم رویی ـ عصبانیت و پرخاشگری والدین » از آفات رشد اجتماعی کودکان است .
یکی از مؤثرترین روشن های پرورش شخصیت اجتماعی کودکان بهره گیری از یازی های گروهی و اجتماعی است . در این بازی هاست که کودک فرصت ابراز احساسات خودش را بروز می دهد و با انگیزه ای قوی مهارت های اجتماعی را به کار می گیرد .
