گردآوردنده : عباس کرم الهی
نگاه تحلیلی و آماری به برگزاری 12 دوره انتخابات ریاست جمهوری پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، سند و گواهی محكم از حاكمیت و استقرار نظامی مردم سالار در این مرزو بوم محسوب می شود كه همواره زمینه حضوری پرشور و گسترده را در این صحنه سرنوشت ساز برای تمام اقشار جامعه مهیا ساخته است.
هفت نفر تاكنون بر كرسی ریاست جمهوری تكیه زده اند و اینك در آستانه برگزاری سیزدهمین دوره ی انتخابات ریاست جمهوری، بار دیگر ملت ایران با حضوری تاثیرگذار منتخب خویش را برای دوره ای چهار ساله روانه پاستور می كنند تا ریاست قوه مجریه را به او بسپارند.
سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری روز جمعه 28 خرداد ماه 1400برگزار می شود و به همین مناسبت، نگاهی به 12 دوره ی انتخابات ریاست جمهوری كه پیش از این در كشورمان برگزار شده است، داریم.
اولین دوره
پس از پیروزی انقلاب اسلامی به منظور برگزاری نخستین دوره انتخابات ریاست جمهوری، 124 نفر نام نویسی كردند كه پس از اعلام انصراف و استعفای برخی از آنها در نهایت 96 نامزد در پنجم بهمن 1358 خورشیدی به رقابت با یكدیگر پرداختند.
این دوره از انتخابات با حضور افرادی همچون «ابوالحسن بنی صدر، احمد مدنی، حسن ابراهیم حبیبی، كاظم سامی، حسن آیت، صادق طباطبایی، صادق خلخالی، محمد مكری ، داریوش فروهر و صفر علی خلیلی» برگزار شد. در این دوره از انتخابات میزان مشاركت مردم 67.41 درصد اعلام و از 14 میلیون و 152 هزار و 907 رای ماخوذه، ابوالحسن بنی صدر(رئیس جمهوری معزول) با شعار «عدالت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی» و با كسب 10 میلیون و 753 هزار و 752 رای به عنوان نخستین رییس جمهوری ایران انتخاب شد.
تاریخ برگزاری: 5 بهمن 1358
رئیس جمهوری منتخب: ابوالحسن بنی صدر با ۱۰ میلیون و ۷۵۳ هزار و ۷۵۲ رای
نفر دوم: احمد مدنی
تعداد ثبت نام کنندگان: ۱۲۴ نفر
رقبای نهایی: ۹۵ نفر
تعداد واجدان شرایط: ۲۰ میلیون و ۹۹۳ هزار و ۶۴۳ نفر
تعداد رای دهندگان: ۱۴ میلیون و ۱۵۲ هزار و ۸۸۷ نفر
درصد مشارکت: ۶۷.۴ درصد
دومین دوره
دومین دوره انتخابات ریاست جمهوری پس از گذشت یك سال از آغاز جنگ تحمیلی و همزمان با عزل بنی صدر از ریاست جمهوری و فرار وی از كشور در دوم مرداد 1360 خورشیدی برگزار شد. در این دوره از انتخابات 71 نفر برای احراز پست ریاست جمهوری ثبت نام كردند كه پس از بررسی های شورای نگهبان از میان آن ها تنها، صلاحیت چهار نفر با نام های «عباس شیبانی، علی اكبر پرورش، حبیب اللّه عسگراولادی و محمدعلی رجایی» به تایید رسید.
تاریخ برگزاری: 2 مرداد 1360
رئیس جمهوری منتخب: محمدعلی رجایی با ۱۲ میلیون و ۷۷۰ هزار و ۵۰ رای
نفر دوم: عباس شیبانی
تعداد ثبت نام کنندگان: ۷۱ نفر
رقبای نهایی: ۴ نفر
تعداد واجدان شرایط: ۲۲ میلیون و ۶۸۷ هزار و ۱۷ نفر
تعداد رای دهندگان: ۱۴ میلیون و ۵۷۳ هزار و ۸۰۳ نفر
درصد مشارکت: ۶۴.۲ درصد
سومین دوره :
محمدعلی رجایی در هشتم شهریور 1360 خورشیدی، به شهادت رسید و اینگونه نهاد مجریه رییس خود را از دست داد به همین دلیل بلافاصله سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد. در این دوره از انتخابات، 46 نامزد برای رقابت نام نویسی كردند اما شورای نگهبان تنها صلاحیت «آیت الله خامنه ای، سید علی اكبر پرورش، حسن غفوری فرد و سید رضا زواره ای» را تایید كرد.
تاریخ برگزاری: 10 مهر 1360
رئیس جمهوری منتخب:آیت الله العظمی امام سید علی خامنه ای«مدظله العالی» با ۱۵ میلیون و ۹۰۵ هزار و ۹۸۷ رای
نفر دوم: اکبر پرورش
تعداد ثبت نام کنندگان: ۴۶ نفر
رقبای نهایی: ۴ نفر
تعداد واجدان شرایط: ۲۲ میلیون و ۶۸۷ هزار و ۱۷ نفر
تعداد رای دهندگان: ۱۶ میلیون و ۸۴۷ هزار و ۷۱۷ نفر
درصد مشارکت: ۷۴.۲ درصد
چهارمین دوره
چهارمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در شرایطی شكل گرفت كه پس از رییسان جمهوری اول و دوم، این نخستین بار بود كه پس از مدت قانونی (چهار سال) انتخابات در كشور برگزار می‌شد. برای این دوره از انتخابات، 50 نامزد تصدی پست ریاست جمهوری ثبت نام كردند كه پس از بررسی های شورای نگهبان، سه تن «آیت الله سید علی خامنه ای، حبیب الله عسگراولادی و سید محمود كاشانی» امكان حضور در این رقابت‌ها را پیدا كردند.
تاریخ برگزاری: 25 مرداد 1364
رئیس جمهوری منتخب: آیت الله العظمی امام سید علی خامنه ای«مدظله العالی»با ۱۲ میلیون و ۲۰۵ هزار و ۱۲ رای
نفر دوم: حبیب الله عسکراولادی
تعداد ثبت نام کنندگان: ۵۰ نفر
رقبای نهایی: ۳ نفر
تعداد واجدان شرایط: ۲۵ میلیون و ۹۹۳ هزار و ۸۰۲ نفر
تعداد رای دهندگان: ۱۴ میلیون و ۲۳۸ هزار و ۵۸۷ نفر
درصد مشارکت: ۵۴.۷ درصد
پنجمین دوره
انتخابات پنجم ریاست جمهوری با رحلت امام خمینی(ره) بنیانگذار انقلاب همزمان بود و در این دوره از انتخابات 79 داوطلب نام نویسی كردند كه شورای نگهبان پس از رد صلاحیت 77 نفر از آنها، تنها بر صلاحیت «آیت الله اكبر هاشمی رفسنجانی و عباس شیبانی» مهر تایید زد.
تاریخ برگزاری: ۶ مرداد ۱۳۶۸
رئیس جمهوری منتخب: آیت الله علی اکبر هاشمی رفسنجانی با ۱۵ میلیون و ۵۵۰ هزار و ۵۲۸ رای
نفر دوم: عباس شیبانی
تعداد ثبت نام کنندگان: ۷۹ نفر
رقبای نهایی: ۲ نفر
تعداد واجدان شرایط: ۳۰ میلیون و ۱۳۹ هزار و ۵۹۸ نفر
تعداد رای دهندگان: ۱۶ میلیون و ۴۵۲ هزار و ۶۷۷ نفر
درصد مشارکت: ۵۴.۶ درصد
ششمین دوره
128 داوطلب در ششمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران ثبت نام كردند اما تنها «آیت الله اكبر هاشمی رفسنجانی، احمد توكلی، رجبعلی طاهری و عبدالله جاسبی» برای احراز كرسی ریاست جمهوری با هم به رقابت پرداختند.
تاریخ برگزاری: ۲۱ خرداد ۱۳۷۲
رئیس جمهوری منتخب: علی اکبر هاشمی رفسنجانی با ۱۰ میلیون و ۵۶۶ هزار و ۴۹۹ رای
فر دوم: احمد توکلی
تعداد ثبت نام کنندگان: ۱۲۸ نفر
رقبای نهایی: ۴ نفر
تعداد واجدان شرایط: ۳۳ میلیون و ۱۵۶ هزار و ۵۵ نفر
تعداد رای دهندگان: ۱۶ میلیون و ۷۶۹ هزار و ۷۸۷ نفر
درصد مشارکت: ۵۰.۵ درصد
هفتمین دوره
هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در دومین روز از خرداد 1376 خورشیدی برگزار شد. این دوره از انتخابات با نام نویسی 238 داوطلب ریاست جمهوری كلید خورد. شورای نگهبان در نهایت، صلاحیت «علی اكبر ناطق نوری، سیدمحمد خاتمی، سیدرضا زواره ای و محمد محمدی نیك(محمد محمدی ری‌شهری)» را برای رقابت با هم تایید كرد.
تاریخ برگزاری: ۲ خرداد ۱۳۷۶
رئیس جمهوری منتخب: محمد خاتمی با ۲۰ میلیون و ۱۳۸ هزار و ۷۸۴ رای
نفر دوم: علی اکبر ناطق نوری
تعداد ثبت نام کنندگان: ۲۳۸ نفر
رقبای نهایی: ۴ نفر
تعداد واجدان شرایط: ۳۶ میلیون و ۴۶۶ هزار و ۴۸۷ نفر
تعداد رای دهندگان: ۲۹ میلیون و ۱۴۵ هزار و ۷۴۵ نفر
درصد مشارکت: ۷۹.۹ درصد
هشتمین دوره
هشتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در 18 خرداد 1380 برگزار شد و 814 داوطلب برای حضور در این رقابت ابراز علاقه مندی كردند كه پس از بررسی های شورای نگهبان صلاحیت 10 نفر از آنها به تایید رسید تا مردم از میان آنها، یكی را به عنوان رییس جمهوری جدید انتخاب كنند و بدین ترتیب «سیدمحمد خاتمی، احمد توكلی، علی شمخانی، عبدالله جاسبی، سیدمحمود كاشانی، حسن غفوری فرد، سید منصور رضوی، سیدشهاب الدین صدر، علی فلاحیان و سیدمصطفی هاشمی طبا» با یكدیگر به رقابت پرداختند.
تاریخ برگزاری: ۱۸ خرداد ۱۳۸۰
رئیس جمهوری منتخب: محمد خاتمی با ۲۱ میلیون و ۶۵۹ هزار و ۵۳ رای
نفر دوم: احمد توکلی
تعداد ثبت نام کنندگان: ۸۱۴ نفر
رقبای نهایی: ۱۰ نفر
تعداد واجدان شرایط: ۴۲ میلیون و ۱۷۰ هزار و ۲۳۰ نفر
تعداد رای دهندگان: ۲۸ میلیون و ۸۱ هزار و ۹۳۰ نفر
درصد مشارکت: ۶۶.۶ درصد
نهمین دوره
متولیان امر مقدمات برگزاری نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری را با نام نویسی از 1014 نفر از داوطلبان شركت در این دوره فراهم آوردند اما از این تعداد در نهایت «آیت الله اكبر هاشمی رفسنجانی، محمود احمدی نژاد، مهدی كروبی، محسن رضایی، محمدباقر قالیباف و علی لاریجانی» با تایید شورای نگهبان و «مصطفی معین و محسن مهرعلیزاده» نیز با تشخیص مقام معظم رهبری برای احراز پست ریاست جمهوری با یكدیگر به رقابت پرداختند كه با انصراف محسن رضایی از شركت در انتخابات، هفت نامزد باقی مانده امكان حضور در این همه پرسی را پیدا كردند.
مرحله اول
تاریخ برگزاری: 27 خرداد 1384
راه یافتگان به مرحله دوم:
اکبر هاشمی رفسنجانی با ۶ میلیون و ۱۹۰ هزار و ۱۲۲ رای
محمود احمدی نژاد با ۵ میلیون و ۷۱۸ هزار و ۱۲۹ رای
تعداد ثبت نام کنندگان: ۱۰۱۴ نفر
رقبای نهایی: ۸ نفر
تعداد واجدان شرایط: ۴۶ میلیون و ۷۶۸ هزار و ۴۱۸ نفر
تعداد رای دهندگان: ۲۹ میلیون و ۴۰۰ هزار و ۸۵۷ نفر
درصد مشارکت: ۶۲.۸ درصد
مرحله دوم
تاریخ برگزاری: 3 تیر 1384
رئیس جمهوری منتخب: محمود احمدی نژاد با ۱۷ میلیون و ۲۴۸ هزار و ۷۸۲ رای
تعداد رای دهندگان: ۲۷ میلیون و ۹۵۸ هزار و ۹۳۱ نفر
درصد مشارکت: ۵۹.۸ درصد
دهمین دوره
476 داوطلب با ثبت نام در دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، علاقه خود را برای شركت در این انتخابات اعلام كردند كه پس از بررسی صلاحیت این افراد به وسیله شورای نگهبان، صلاحیت «محمود احمدی نژاد، میرحسین موسوی، محسن رضایی و مهدی كروبی» تایید شد.
تاریخ برگزاری: 22 خرداد 1388
رئیس جمهوری منتخب: محمود احمدی نژاد با 24 میلیون و 527 هزار 516 رای
نفر دوم: میرحسین موسوی
تعداد ثبت نام کنندگان: 475 نفر
رقبای نهایی: 4 نفر
تعداد واجدان شرایط: 46 ميليون و 199 هزار 997 نفر
تعداد رای دهندگان: 39 میلیون و 165 هزار و 191 نفر
درصد مشارکت: 85 درصد
یازدهمین دوره
در مجموع ۶۸۶ نفر در این انتخابات ثبت‌نام کردند که تنها حدود ۳۷ نفر از آنها چهره‌های برجسته سیاسی بودند. از این ۳۷ نامزد شناخته‌شده، ۹ نفر به اسامی: «محمدحسن ابوترابی فرد، کامران باقری لنکرانی، رامین مهمانپرست، داوود احمدی نژاد، صادق واعظ زاده، علی اکبر جوانفکر، محمدرضا رحیمی، صادق خلیلیان و جواد اطاعت» قبل از اعلام گزارش نهایی بررسی صلاحیت‌ها انصراف دادند.
در این دوره تعدادی افراد سرشناس از جمله « حجت الاسلام علی اکبر هاشمی رفسنجانی ـ اسفندیار رحیم مشایی ـ روح‌الله احمدزاده کرمانی ـ محمد شریعتمداری ـ مسعود پزشکیان ـ سید محمدباقر خرازی ـ علیرضا زاکانی ـ علی فلاحیان ـ مصطفی کواکبیان ـ ابراهیم اصغرزاده ـ اکبر اعلمی ـ حسن سبحانی ـ محمد سعیدی‌کیا ـ قاسم شعله‌سعدی ـ محمدحسن قدیری ابیانه ـ سید احمد کاشانی ـ پرویز کاظمی ـ منوچهر متکی ـ طهماسب مظاهری ـ سید ابوالحسن نواب و صادق واعظ زاده » صلاحیتشان احراز نشد .
و در نهایت پس از بررسی شورای نگهبان، «حسن روحانی، محسن رضایی، سعید جلیلی، علی اكبر ولایتی، محمد باقر قالیباف، محمد غرضی، محمدرضا عارف و غلامعلی حداد عادل» به منظور رقابت برای پست ریاست جمهوری معرفی شدند كه با انصراف عارف و حداد عادل، 6 نامزد برای رقابت در انتخابات باقی ماندند.
رسیدگی به صلاحیت نامزدها، ابتدا به مدت ۵ روز از ۲۲ تا ۲۶ اردیبهشت توسط شورای نگهبان صورت پذیرفت. سپس شورای نگهبان یک تمدید پنج روزه را برای بررسی بیشتر صلاحیت نامزدها درخواست کرد. در نهایت شورای نگهبان اسامی نامزدهای احراز صلاحیت شده را در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ به وزارت کشور فرستاد. به دنبال آن، وزارت کشور در ساعت‌های پایانی ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ اسامی نامزدهای تأیید صلاحیت شده را اعلام کرد. تبلیغات رسمی نامزدها از ساعت هشت صبح روز ۳ خرداد ۱۳۹۲ آغاز و به مدت ۲۰ روز ادامه یافت
تاریخ برگزاری: 24 خرداد 1392
رئیس جمهوری منتخب: حسن روحانی
نفر دوم: محمد باقر قالیباف
تعداد ثبت نام کنندگان: ۶۸۶
رقبای نهایی: ۸ نفر
تعداد واجدان شرایط:۵۰۴۸۳۱۹۲
تعداد رای دهندگان: 35458747
درصد مشارکت: ۷۲/۷
دوازدهمین دوره
نام‌نویسی از نامزدان از ۲۲ تا ۲۶ فروردین انجام شد. در پایان روند نام‌نویسی که در ساختمان وزارت کشور انجام گرفت، جمعاً ۱۶۳۶ نفر ثبت‌نام کردند ؛ از این تعداد ۱۳۷ نفر زن و ۱۴۹۹ نفر مرد بودند. جوان‌ترین ثبت‌نام‌کننده ۱۸ سال و مسن‌ترین ۹۲ سال داشت.
چندین نفر از شخصیت‌های مشهور در این دوره شامل : « محمود احمدی‌نژاد ـ حمید بقایی ـ علیرضا زاکانی ـ حمیدرضا حاجی‌بابایی ـ مسعود زریبافان ـ صادق خلیلیان ـ محمدمهدی زاهدی ـ سید احمد موسوی ـ محمدعلی پورمختار ـ موسی‌الرضا ثروتی ـ عوض حیدرپور ـ محسن رهامی ـ حسن سبحانی ـ قاسم شعله‌سعدی ـ اعظم طالقانی ـ سید احمد کاشانی ـ مصطفی کواکبیان ـ عبدالحسین مقتدایی ـ علیرضا منادی ـ حسن نوروزی ـ علی یوسف‌پورـ سید هاشم بطحایی گلپایگانی ـ محمد هاشمی رفسنجانی و سید محمد غرضی » صلاحیتشان احراز نشد.
تاریخ برگزاری : روز جمعه ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۶
رئیس جمهور منتجب : حجت الاسلام حسن روحانی
نفر دوم : آیت الله سید ابراهیم رئیسی
تعداد ثبت نام کنندگان : ۱۶۳۶ نفر
رقبای نهایی : 6 نفر که دو نفر از آنها انصراف داد
تعداد وجدان شرایط : 55936000 نفر
تعداد رأی دهندگان : ۴۱۳۶۶۰۸۵ نفر
درصد مشارکت : ۷۳٫۰۷
بیشترین ها و کمترین ها
ـ انتخابات دهمین دوره رياست جمهوري در 22 خرداد 88 از حيث مشاركت مردمي در پاي صندوق هاي رأي با حدود 85% اولين مقام را پس از رفراندوم جمهوري اسلامي در بين انتخابات های برگزار شده پس از انقلاب اسلامي را دارا مي باشد.
ـ در ميان 67 رئيس جمهوري منتخب گذشته در ده دوره رياست جمهوري، حضرت آيت الله امام خامنه اي «مدظله العالی»با 95% بيشترين ميزان آراء را در دوره سوم كسب نمود.
ـ كمترين ميزان مشاركت مردم در ده انتخابات رياست جمهوري مربوط به ششمين دوره رياست جمهوري در 21 خرداد 72 با 50.66% و بالاترين مشاركت مردمي در دهمين دوره رياست جمهوري در 22 خرداد 88 با 85% مي باشد.
ـ بيشترين تعداد نامزدهاي تأييد صلاحيت شده در اولين دوره رياست جمهوري با 107 نفر و كمترين نامزدها در پنجمين دوره با 2 نفر بوده است.
ـ بيشترين افراد داوطلب ثبت نام كننده در نهمين دوره با 1014 نفر بوده و كمترين افراد داوطلب با 46 نفر در سومين دوره بوده است.
اكنون ملت ایران بار دیگر در آستانه ی برگزاری سیزدهمین دوره ی انتخابات ریاست جمهوری با حضوری آگاهانه و هوشمندانه و با انتخابی شایسته، اقتدار و همبستگی ملی را به نمایش می گذارند تا بدین وسیله زمینه ی توسعه و تعالی میهن خویش را با سپردن سكان قوه مجریه به دست هشتمین رئیس جمهور ، فردی توانمند و كارآزموده فراهم آورند.
منابع و مأخذه :
1 ـ ویدکی پدیا ـ دانشنامه ی آزاد
2 ـ خبرگزاری تسنیم
3 ـ روزنامه جمهوری اسلامی
4 ـ روزنامه کیهان
