احمد معین ـ گزارشگر شوش نیوز
در طول روز که مشغول فعالیت هستیم و شبها که خوابیده ایم اتفاقات دنیا به وقوع می پیوندند و هر کدام به صورت خبری کوتاه یا بلند به سراسر کره خاکی مخابره می شوند .
نتیجه یک مسابقه ورزشی ، تصادف دو یا چند خودرو ، انتخابات در فلان کشور ، تظاهرات و راهپیمایی در مملکتی ، ازدواج ستاره سینمایی یا ورزشی ، حادثه طبیعی در کشوری وهزاران خبر کوتاه و بلند دیگر به صورت آنی به واسطه تلاش خبرنگاران و قدرت خبرگزاری ها به اقصی نقاط دنیا ارسال می شود تا ضمن آگاهی بخشی ، تسلط بشر را بر وقایع اطرافش را به نمایش بگذارد.
نشر خبر قدمتی به عمر بشریت دارد . چرا که انسان با آگاهی از جهان اطراف از تجربه دیگران جهت رسیدن به هدف خود و کاهش خسارت ها استفاده می کند . در گذشته دور فرستادن پیک به سایر بلاد ، استفاده از پرندگان ، استفاده از آتش و دود ، جارچیان ، نصب خبرنامه در میادین از جمله روشهایی بود که برای آگاهی بخشی و ارسال اخبار استفاده می شد.
در ایران باستان سازمان برید ، ابتکار جالبی بود که شاهان برای انتقال اخبار و دستورات حکومتی از آن استفاده می کردند . در این سیستم با تعبیه ایستگاههایی در فواصل مختلف که گاها کاروانسراها بودند و احداث جاده های هموار ، چابک سواران اخبار و احکام حکومتی را به سراسر کشور منتقل می کردند .
در عصر جدید با انقلاب صنعتی و اختراع دستگاه های چاب و احداث چاپخانه های بزرگ و پیدایش وسایل ارتباط جمعی مانند رادیو ، تلویزیون و تلفن و ... راه را برای گسترش این حرفه فراهم آورد .
تاسیس خبرگزاری های عظیم ، حضور و نفوذ سیاستمداران در این عرصه و علاقه به احاطه کامل بر نشر اخبار در راه رسیدن به اهداف حزبی و سیاسی خود ، انتشار خبر و خبرنگاری و جوانب آن را دستخوش تحولات عظیم کرده است . در غرب با تاسیس خبرگزاری های قدرتمند سرنوشت جامعه داخلی و سایر کشورها را به سود خود تغییر می دهند ، به نحوی که به آن امپریالیسم خبری می گویند . اثر گزاری در نتیجه انتخابات احزاب داخلی و خارجی ، طراحی کودتا و براندازی حکومت ها ، شورش و ناامنی دراقصی نقاط دنیا از جمله کارویژه های رسانه در دست حاکمان سیاسی است . خبرگزاری های بزرگی چون اسوشیتد پرس ، یونایتد پرس ، رویترز ، بی بی سی ، العربیه ، الجزیره و ... همگی در راستای تامین استعمار گران تاسیس شده اند و روزانه در حال گسترش و ارائه اخبار به زبان ها و لهجه های مختلف دنیا به قصد دخالت در امور کشور ها هستند.
دنیا در جهتی در حرکت است که هیچ گروه ، حزب ، نهاد ، دولت ، کشور و هر مجموعه ای برای ابراز موجودیت ، اعلام مواضع ، بیان دیدگاهها ، نشر اخبار و کلاٌ ابراز وجود و تسط بر افکار جامعه ، به وسایل ارتباط جمعی مانند روزنامه ، رادیو ، تلویزیون ، سایت خبری ، گروه خبری ، شبکه های ماهواره ای ، ماهواره و.... نیازمند است تا از قافله خبر و اطلاعات عقب نماند و بتواند دیدگاههای خود را به اطلاع مخاطبان برساند و موجودیت خود را حفظ کند .
به عنوان نمونه در مقایسه ای که در بقاء بین دیکتاتورهای غربی و شرقی نظیر موسیلینی و رضاخان صورت گرفت ، یکی از دلایل پیشرفت و استیلای طرف غربی در گسترش افکار فاشیستی و حفظ نظام سیاسی را دراختیار داشتن رسانه ها و اطلاع رسانی فراوان و تبلیغات وسیع در خانه های مردم از طریق وسایل ارتباط جمعی دانستند . در حالی که در جامعه سنتی آن زمان ایران چنین چیزی محسوس نبود .
خبر و خبرنگاری
درباره معنی لفظ خبر تعاریف فراوانی بیان شده است ، به طوری که به اندازه کارشناسان این حوزه تعریف از خبر وجود دارد .ولی به طوری کلی می توان گفت : خبر یعنی مطالبی که برای آگاهی مردم بیان میشود یا خبر رویدادی است که جذابیت لازم را برای مخاطبان مورد نظر داشته باشد . خبر دربرگیرنده نکاتی است که بیشتر جنبه تازگی و نو بودن را دارد و مردم را از حوادث و تحولاتی که به تازگی رخ داده ، آگاه می سازد .
لیل اسپنسر نویسنده کتاب "خبرنویسی" میگوید :خبر شامل هر عمل و اندیشه واقعی است که برای عده زیادی از خوانندگان جالب باشد .
خبر و خبرنگار مکمل یکدیگر هستند . تا خبری نباشد خبرنگاری هم نیست و بالعکس . هنگام وقوع اتفاقات در دنیای اطراف این شم خبری یک خبرنگار است که این واقعه را تبدیل به خبر و رسانه ای می کند .
کاتبان ، جارچیان ، قاصدان ، راویان ، نویسنگان و مورخان در عهد قدیم ، کار خبرنگاران امروز را انجام میدادند . آنان با ثبت وقایع در کتب و الواح ، وقایع آن دوران را برای نسل های بعدی نگهداری کردند .
خبرنگار فقط یک واژه نیست بلکه یک راه است و شخصیت واقعی او حقوقی است نه حقیقی . خبرنگاری یک شغل شریف یا سخیف نیست بلکه شخصیتی است جریان ساز که دارای قدمتی به بلندای عمر آدمی و خاصیتی به بلندای اعلی علیین و یا به پستی اسفل السافلین می باشد . ( تعهد) خبرنگار نبض تپنده تاریخ و روح پرسشگر جوامع بشری بوده و هست . خبرنگار تیغ دو لب دارد که می تواند جوامع بشری به صلاح و بزرگی یا به تباهی و فنا برساند .
جمله انبیاء(ص) که نوع بشرند و کلیه مصلحان که در طول تاریخ ، بشریت مدیون آنها بوده ، هر یک خبرنگارانی بزرگ هستند که احکام و دستورات الهی را به زمینیان ابلاغ می کردند . بزرگترین تاریخ ساز مکتب ما امام حسین (ع) و مهمترین خبرنگار مکتب ما زینب (س) است . چراکه اگر او نبود روز عاشورا و قیام امام حسین (ع) در کربلا مدفون میشد و به راستی اگر زینب (ع) نبود کربلا و عاشورا هم نبود .
در شرایط فعلی جهان که به انفجار اطلاعات در دهکده جهانی شهرت یافته است ، اطلاعات با کسری از ثانیه به سرتاسر عالم هستی ارسال می شود و این امر غیر ممکن است مگر با تلاش خبرنگاران و به روز بودن امکانات ارتباطی . ویژگی های خاصی برای یک خبرنگار بیان شده است . خبرنگار ابزار مهم و اهرم موثر برای پیشبرد اهداف دست اندرکاران رسانه است . مهمترین عاملی که موجب گرایش افراد به حرفه پر هیجان خبرنگاری می شود ، داشتن ذوق و استعداد در فعالیت های رسانه است که این امر به دلیل جذابیت در اخبار و گزارشات سبب توجه مخاطبین می شود . خبرنگار باید فردی کنجکاو ، پی گیر و با انگیزه باشد و به آسانی از کنار اتفاقات و حوادث نگذرد . تیزبینی و نکته سنجی از دیگر خصوصیات یک خبرنگار است . صبوری او در تهیه گزارشات و اخبار تحقیقی جایگاه خاصی دارد. شم خبری مهمترین شاخصه یک خبرنگار است که به محض درک یک موضوع می تواند از آن یک خبر تهیه کند . آشنایی با نگارش ، حرکت در مسیر خبر و ساده نویسی و توجه به جزئیات از جمله شاخصه های یک خبرنگار است مهمترین ویژگی یک خبرنگار تعهد او نسبت به تهیه خبر ، امانتداری و ارسال آن با صداقت به مقصد است . اوست که نزدیک ترین لایه به مردم و از جنس آنهاست و باید اخبار ، کاستی ها ، نیازمندیها و آلام جامعه را به اطلاع اذهان عمومی برساند . او باید از بزرگنمایی ، تحقیر ، چالش و آنچه را که باعث انحراف جامعه از هدف اصلی و آرمان خبرنگاری که همان اطلاع رسانی است ، پرهیز کند .
در روایات اسلامی داریم " اَفضَل القلم العُلماء مِن دِما شهَداء " یعنی ارزش و جایگاه علما و دانشمندان و قلم به دستان از خون شهیدان برتر است . با استناد به این روایت میتوان به اهمیت و ویژگی کار خبرنگاران پی برد . تهیه کننده اخبار ، نویسنده تحلیل و ستون ، گوینده و راوی خبر همگی شامل این مقوله می شوند و چنانچه اصول اخلاقی و تعهد دینی را زیر پای نهند به مثابه خیانت به خون شهیدان است .
آیه ی " ن والقلم و ما یسطرون " نمونه دیگر از تاکیدات الهی است که در این آیه نیز می توان به اهمیت و جایگاه قلم و قلم به دستان پی برد .ارزش و جایگاه نوشتن در نزد پروردگار چنان شان و منزلتی دارد که خداوند به آن قسم یاد می کند ، زیرا نویسنده یک مطلب ، کتاب یا اخبار اگر تعهد اخلاقی نداشته باشد می تواند فرد یا کل جامعه را به بی راهه بکشاند .
نوشتن و نویسندگی ، باقیات و صالحات است . چرا که سالهای سال پس از نویسنده ، مردم از مطالب وی استفاده می کنند و اگر مطلبی خلاف واقعیت و ضد اخلاقی به اطلاع عموم برسد ، تا مادامی که آن مطلب اثر دارد حتی پس از مرگش برای او ثواب یا عذاب نازل می گردد .
حادثه در کمین خبرنگار است . چرا ؟
در مطالب بالا ویژگی های یک خبرنگار خوب و کاردان ذکر و چگونگی فعالیت او اعم از صداقت ، احترام به آزادی بیان و قانون ، عدم تحریف واقعیت ، ارتباط صادقانه ، روشنگری و .... بیان گردید .
شغل خبرنگاری به عنوان یکی از مشاغل سخت و زیان آور محسوب می شود. فشارهای روحی و روانی و استرس شغلی در حرفه خبرنگاری از جمله مخاطراتی است که یک خبرنگار با آن مواجه است . یک خبرنگار پل ارتباطی بین مردم و صاحب منصبان و مدیران بخش های مختلف و سازمانها هستند و گاهی ممکن است این ارتباطات و بیان مطالبی مشکلاتی برای آنها پدید آورد. در نیای امروزی خبرنگاران در معرض تهدیداتی چون اذیت و آزار جسمی و روحی ، ارعاب ، شکنجه و قتل قرار دارند . در رژیم های سلطه گر فعالیت خبرنگاران به جز خبرنگاران درباری ؛ محدود یا ممنوع است و گاها اتفاق افتاده که خبرنگاری به دلیل کنجکاوی و تهیه گزارش که به مذاق هیئت حاکمه خوش نیامده ، جان خود را از دست داده یا به زندان و تبعید محکوم شده است . ( زبان سرخ سر سبز می دهد بر باد )
میدان های نبرد قتلگاه خبرنگاران است . ویژگی تهیه گزارش خبری از میدان جنگ که مصداق خویش را به خطر افکندن است ( ریسک کردن ) ، خیلی از این افراد در راه رسالت خود جان خو را از دست می دهند .
جنگ هشت ساله عراق علیه ما زمینه شهادت گروهی از خبرنگاران هموطن ما را فراهم آورد . اخیرا جنگ داخلی سوریه با قوم تکفیری ها باعث شهادت خبرنگار شجاع ما ، محسن خزایی شد .
سقوط هواپیمای سی 130 ارتش در سال 1384 که جهت پوشش مانور قصد عزیمت به چابهار را داشت باعث شهادت جمع زیادی از خبرنگاران شد . شهادت مجید صارمی در مزارشریف افغانستان توسط طالبان یکی دیگر از نمونه های تضییع حقوق خبرنگاران است .
روزانه در اخبار می شنویم درفلان کشور خبرنگاری به قتل رسید یا به زندان افکنده یا تبعید شد یا یکی از اعضاء خانواده اش به دلیل گفتن واقعیات ربوده و به قتل رسید .
گروه های فشار تاب و تحمل خبرنگاران آزاد را ندارند و با کوچکترین بی مهری از سوی خبرنگاری یا خبرگزاری ، سهمگین ترین ضربه را به پیکره آزادی بیان وارد می کنند .
CPJ سازمان حمایت از حقوق خبرنگاران ، در گزارشی از افزایش خبرنگاران زندانی ابراز نگرانی کرده است . این سازمان کشورهای چین و ترکیه را زندان خبرنگاران نامیده و رژیم صهیونیستی را به دلیل بازداشت خبرنگاران فلسطینی محکوم کرده است
در پایان باید بگویم که حقیقت تلخ است البته به کام کسانی که تحمل شنیدن حق را ندارند . حرفه خبرنگاری ایجاب می کند که او رک و راستگو باشد و به دور از جانبداری گزارش تهیه نماید و مدیران نیز باید تحمل انتقاد را دشته باشند و به دور از تهدید و تطمیع ، برای خبرنگاران جهت تهیه گزارش و خبر زمینه را فراهم کنند و با شفاف سازی کارنامه ای روشن از خود ارائه دهند .
البته در این حرفه نیز گروهی هستند که برای منافع افراد یا حزب گزارش تهیه می کنند که درنزد آنها اخلاقیات جایگاهی ندارد و فقط آنچه مهم است منافع دوستانشان است و لا غیر .
نمونه بارز آن ، وقایع و جریانات جاری در منطقه خاورمیانه است که با سکوت خبری خبرگزاری های غربی همراه است و فقط اخباری را گزارش می دهند که در راستای اهداف امپریالیسم باشد .
