نویسنده و مؤلف : شهلا حجازی
امام صادق (علیه السلام )فرموده اند :«كسى كه در ماه رمضان آمرزیده نگردد تا رمضان آینده آمرزیده نمىگردد؛مگراین كه روزعرفه رادرك كند»
عرفات نام سرزمینی است در 20 کیلومتری مکّه که بر زائران خانه خدا واجب است از ظهر روز نهم ذی الحجّه تا غروب در آنجا بمانند و اگر قبل از غروب از آنجا خارج شوند باید یک شتر کفّاره دهند . واژة عرفات از معرفت به معنای محلّ شناخت است . در آنجا آدم و حوا علیهم السّلام یکدیگر را شناختند و به گناه خود اعتراف کردند. به فرموده امام صادق و امام باقر علیهم السّلام جبرئیل در این مکان به حضرت ابراهیم گفت : وظایف خود را بشناس و فراگیر . (کافی / ج 4 / ص 207). در حدیث می خوانیم ح مهدی (عج) هر سال در عرفات حضور دارند زمین عرفات خاطراتی از ناله ها و اشک های اولیای خدا دارد و در روایات می خوانیم غروب عرفه خداوند تمام گناهان زائران خانه خود را می بخشد .
روایت شده است که بشر و بشیر فرزندان غالب اسدی گفته اند: هنگامی که عصر عرفه بود در عرفات، و ما نزد امام حسین (علیه السلام) بودیم، امام (علیه السلام) همراه با عده ای از اهل بیتش و فرزندانش، و پیروانش با حال فروتنی و خشوع و خضوع در برابر حق جل و علا از خیمه (چادر) خود بیرون آمدند و در طرف چپ کوه ایستادند، و رو به کعبه نمودند، و دستهای خود را تا مقابل روی مبارک بالا بردند، مانند بینوا و نیازمندی که خوراکی را میطلبد. اين دعا را خواندند. و اما اين كه اين دعا مربوط به همان سالي باشد كه حضرت به كربلا رفتند به نظر ميرسد اين گونه نباشد. بنا به آن چه در برخي مقتلها و در روايتي از امام صادق(ع) آمده است امام حسين(ع) در آن سال حجّشان را تبديل به عمره كردند و در روز هشتم ذيالحجه و طبق نقلي در ششم ذيالحجه به سمت عراق حركت كردند. در کتاب «منتهی الآمال – زندگی و مقتل امام حسین -ع-» که نوشته ی شیخ عباس قمی است، در فصل ششم درمورد حرکت حضرت سیدالشهدا -ع- از مکه معظمه به‌سوی کربلا چنین آمده است:
"حضرت سیدالشهدا -ع- در سوم ماه شعبان سال شصتم هجرت، از بیم آسیب مخالفان، مکۀ معظم را به نور قدوم خود منور گردانیده و در بقیۀ آن ماه و رمضان و شوال و ذی‌القعده در آن شهر محترم به عبادت حق تعالی مشغول بودند و در آن مدت جمعی از شیعیان از اهل حجاز و بصره نزد آن حضرت جمع شدند و چون ماه ذی الحجه درآمد، حضرت احرام به حج بستند و چون روز ترویه (یعنی هشتم ذی الحجه) شد عمرو بن سعید بن العاص با جماعت بسیاری به بهانۀ حج به مکه آمدند و از جانب یزید مأمور بودند که آن حضرت را گرفته و به نزد او برند یا آن جناب را به قتل برسانند.
حضرت چون بر باطن ایشان مطلع گردید احرام حج را به عمره تبدیل نموده و طواف خانه و سعی ما بین صفا و مروه به جا آورده و از مکه خارج شد و در همان روز متوجه عراق گردید."
بنابراین دعای عرفه در حج پایانی ایشان نبوده است، اما دراین که دعای شریف در چه سالی خوانده شده، در تاریخ مطلبی ذکر نشده است.
امام حسین (علیه السلام) در حالتی بسیار متواضعانه رو به کعبه می کنند و با تمام جسم و جان به عجز و ناتوانی خود و همه احصاء کنندگان در ذکر و شمارش نعمتهای الهی اعتراف می نماید، به گوشه هایی از مواهب الهی در آفرینش انسان اشاره نموده است توجه امام (ع)به اندامها و اعضای مختلف بدن در این دعا بیانگر این حقیقت است که هریک اعضای بدن هرچند ظاهرا کوچک و کم اهمیت، نعمتهای ارزشمند و مواهب الهی محسوب می شوند و رسم شکر گزاری حفظ این امانتهای الهی و بهره گیری از آنها در راه مطلوب و مورد رضای خالق آنهاست.
عرفه، فرصتی کوتاه برای جاماندگان ماه رمضان و شب های قدر
«رُوی إنّ لیلة عرفة یستجاب فیها ما دعا من خیر و للعامل فیها بطاعة الله تعالى أجر سبعین و مائة سنة»
در روایتی نقل شده است که شب عرفه هر دعای خیری که انسان بکند، به اجابت می‌رسد و برای کسی که در شب عرفه اطاعت الهی را بکند و اعمال صالحه انجام دهد، معادل صد و هفتاد سال اطاعت و عبادت است؛ یعنی از نظر پاداش چنین چیزی به او داده میشود.
اعمال صالح برابر صدوهفتاد سال عبادت است
این روایت، شکوه شب عرفه را می‌رساند. به حسب ظاهر، امشب شب عرفه است؛ بنابراین، میخواهم این مطلب را به دوستان عرض کنم که امشب را قدر بدانید! نخستین مسألهای که در امشب بر آن تأکید شده، «دعا کردن» است و در روایت دارد: دعا کنید! دعای خیر کنید! و بدانید که این دعاها به اجابت می‌رسد.
در این شب مشغول کاری جز عبادت خداوند نباشیم
مطلب دیگر اینکه در این شب مشغول کاری جز عبادت خداوند نباشیم کاری کنیم که اشتغالات کنار برود تا بتوانیم به سوی عبادات و صالحات برویم! وقتی چنین معادله ایی هست که عبادت امشب مانند عبادت صد و هفتاد ساله است، خیلی انسان باید مراقبت و جدیت داشته باشد. این خیلی قابل توجه است، چون امشب یکی از بزرگترین فرصت‌هایی است که ما داریم.
طرح کلّی دعای عرفه
1) اعتراف به یگانگی خداوند
2) ستایش خداوند
3) یاد آوری نعمتهای بی پایان خداوند
4) صلوات بر پیامبر و آلش
5)طلب عفو وبخشش
فرازهایی از این دعا اززبان دکتر شریعتی:
تو چقدر به من نزدیکی و من چقدر از تو دور
اگر بی پناهید و بغضی در گلویتان بی تابی می کند و اشک های بی قرارتان دنبال شانه های صبور آرامش می گردد با زمزمه های دعای عرفه همراه شوید دعایی که در روز عرفه بر لبان مبارک سالار شهیدان(ع)جاری شده و زمزمه اش جان را تازه می کند دعایی که تا هنوز و همیشه الهام بخش دلهای بیدار است.
حمد و سپاس خدایی را سزاست که تیر حتمی قضایش را هیچ سپری نمی شکند و لطف و محبت و هدایتش را هیچ مانعی باز نمی دارد.
جهل و نادانی من عصیان وگستاخی من تو را باز نداشت از اینکه راهنمایی ام کنی به سوی صراط قربتت و موفقم گردانی به آنچه رضا و خوشنودی توست
پس هرگاه تو را خواندم پاسخم گفتی.هرچه از تو خواستم عنایتم فرمودی هر گاه اطاعت کردم قدردانی و تشکر کردی و هر زمان که شکرت را بجا آوردم بر نعمتهایم افزودی و اینها همه چیست؟جز نعمت تمام و کمال و احسان بی پایان تو؟!
من کدام یک از نعمتهای تو را می توانم بشمارم یا حتی به یاد آورم و به خاطر سپارم؟
خدایا!الطاف خفیه ات و مهربانی های پنهانی ات بیشتر و بیشتر از نعمتهای آشکار توست.
ای همدم تنهایی هایم!ای فریاد رس غم و غصه هایم!ای ولی نعمت هایم
ای پشت و پناهم در هجوم بی رحم مشکلات! ای مونس مامن و یاورم در کنج عزلت و تنهایی و بی کسی! ای کسی که هرچه دارم از توست و از کرامت بی انتهای تو!...تو پناهگاه منی.....
خدای من این منم و پستی و فرو مایگی ام و این تویی با بزرگی و کرامتت از من این می سزد و از تو آن...
چگونه ممکن است به ورطه نومیدی بیافتم در حالی که تو مهربان و صمیمی جویای حال منی خدای من تو چقدر به من نزدیکی با این همه فاصله ای که من از تو گرفته ام تو که اینقدر دلسوز منی....
خدایا تو کی نبودی که بودنت دلیل بخواهد؟تو کی غایب بوده ای که حضورت نشانه بخواهد؟ تو کی پنهان بوده ای که ظهورت محتاج آیه باشد...
خدای من!چگونه نا امید باشم در حالی که تو امید منی! چگونه سستی بگیرم چگونه خواری پذیرم که تو تکیه گاه منی!ای آنکه کمال زیبایی و نورانیت خویش چنان تجلی کرده ای که عظمتت بر تمامی ما سایه افکنده...
