به قلم استاد جعفر دیناروند

این قسمت قرار بود روز سه شنبه 17 اسفندماه1400 منتشر شود اما به خاطر درگیر بودن با مراسم ختم و پذیرایی از مردم که برای تسلی خاطر به خانه آمده بودن تا برای درگذشت والده سرسلامتی بدهند با یک روز تأخیر در ساعات پایانی روز چهارشنبه18 اسفندماه1400 منتشر می شود .

شناخت جوامعی که دارای فرهنگ ناموسی هستند،بدون توجه به مکان و نژاد آن ها، از اهمیت خاصی برخوردار است.آن ها در تشکیلات خود،انسان هایی را دارا هستند که به دلایل تاکید بر«ناموس» به عنوان مونث؛ رفتارهای مشخصی را انجام می دهند.

واژه هایی معین در اینگونه جوامع، به عمل تبدیل می شوند که ناشی از درک خاص آن هاست.در واقع و معنا یابی واژه ها، آن ها را با سنت ها و رسوم خود تطبیق نموده و بدون توجه به آثار منفی آن ها در میان سایر جوامع، از رفتارهای خود دفاع می کنند.

واژه هایی مانند، تعصب، غیرت، مالکیت و ناموس پرستی از جمله مواردی هستند که بر عملکرد آن ها تاثیر گذار است.در چنین وضعیتی، برداشت های اجدادی از معانی،پایدار ترین شکل را ایجاد می کند.این که فرهنگ ناموسی و برداشت های مفهومی از واژه ها چگونه است؟به معیار سنت متکی اند. آن ها نیک می دانند که رسم، عرف و سنت، اموری تصنعی اند که انسان آن ها را می سازد و در قالب فرهنگ ارائه می کند.دیگرانی در گذشته،دست به ساختن یک عرف نمودند و امروزیان، آن را در عمل پیاده می کنند.کمتر کسی پرسش در مورد درستی آن ها را مطرح می کند.آیا رسومات باید همیشگی باشند.در ادراک از واژه ها، به تفاسیر گذشته متکی می شوند و معنا یابی آن را ریشه ای، در نظر نمی گیرند.اگرغیرت،رشک بردن ،حمیت ، جرأت ،ناموس پرستی و رشک ؛معنا می شود و دارای بار علمی است، آن را در یک محدوده و به معنای ناموس پرستی در مونث گرایی از سوی جنس مذکر می دانند.

در مالکیت که به معنای،مالک بودن، مالکی ، ضح، حقی است که انسان نسبت به شیئی دارد و می تواند هرگونه تصرفی در آن بکند به جز آن چه که مورد استثنای قانون باشد را به انسان تسری می دهند و شیئی بودن را در نظر نمی گیرند. فرهنگ ناموسی، غیرت را مخصوص مرد می داند و برای زنان، چنین تصوری ندارد.به همین دلیل، تعهد انسان به هم نوع را محدود به مالکیت مرد بر زن و تنها در وابستگی های خونی می داند.این که همسر، خواهر، مادر، دختر دچار انحراف جنسی شوند، محق به حذف فیزیکی می دانند.در این نوع از جوامع، به دلیل وابستگی شدید به گذشته، انحرافات جنسی مردان از جمله خیانت به همسر را امر بغرنجی تلقی نمی کنند.نگرش این فرهنگ بر مرد سالاری است زیرا حکم مالکیت دارد و بدین شکل، تعهد بر حفظ مقام و منزلت زن به حاشیه می رود.

تعصب به عنوان نزدیکی خونی میان انسان ها، به شدید ترین شکل، تعقیب می شود در حالی که تعصب:جانبداری کردن از مذهبی، به چیزی دلبسته و مقید بودن و سخت از آن دفاع کردن، کینه، دشمنی، معنا می شود و جنبه منفی آن بر سایرین می چربد.پایداری این فرهنگ در طول تاریخ به دلیل شدت وابستگی و جانبداری سر سختانه و دوری از پذیرش تغییرات بوده است.جوامعی که از قدرت فکر برای حل مشکلات خود بهره موثری نبرده و مشکل گشایی را در کانال های عرف و سنت یافته اند.

این ماندگاری به حدی شدید است که وابستگی های قلبی و عاطفی را شکست می دهد و پدر را وادار می کند تا دختر نوجوان خود را با داس سر ببرد و با دست خود، میوه دل را از بین برد.سنت گرایی، اجازه پرسش در مورد چرایی عمل را نمی دهد.براستی، با مرگ آن دختر، تکلیف منحرف کننده او هم معین شد؟ویژگی مهم این جوامع، تصمیمات ناشی از تاثیرات دیگران بر عملکرد فرد یا جمع است.این که در غیر انسانی ترین شکل یا قتل دیگران، مورد تایید و تشویق قرار می گیرند.این نیز از گذشته نگری ناشی می شود.آن ها نمی دانند که دنیا در حال تغییر و تحول است؟اگر تا دیروز زن، وظیفه پخت نان را بر عهده داشت، امروز نانوایان ماهر، مردان هستند.آشپزی، مانند سابق از هنرهای زنان نیست و بهترین آشپزان مردان هستند.زن امروزی، خانه نشین نیست که بسیاری از آن ها، تحصیل کرده، شاغل، دارای مسئولیت اداری و مشکل گشای جامعه هستند.دنیای امروز، گرچه به گذشته متصل است اما در گذشته نمی ماند.جهان در حال حرکت است.مانند جویباری است که ماندنش، گندیدگی می آورد.انسان ها می آیند و می روند اما از انسانیت خود جدا نمی شوند.

فرهنگ ناموسی با تمام ویژگی های خود، مانعی بزرگ در تغییرات فرهنگی است.رشد و تعالی رفتارهای آدمی به میزان بالندگی فرهنگ در طول زمان وابسته است.فرهنگ ناموسی را نمی توان با تهدید و تنبیه از صحنه ها،  کنار گذاشت زیرا جنس و ماهیت آن، از نوع«پذیرفتن» انسان هاست.جوامعی که دارای فرهنگ ناموسی است، هر چند زمانی، دچار چالش قتل های ناموسی و درگیری های غیر انسانی می شوند.این مشکلات را افراد پذیرفته اند.باید برای نپذیرفتن، فعالیت کرد.عدم پذیرش فرهنگ ناموسی، راه حل، اتمام چنین جوامعی است.