به قلم ـ استاد جعفر دیناروند
معنای لغوی:دهخدا آن را اسم مصدر از ارزیدن و عمل ارزیدن می داند و در ضمن معانی زیر را مطرح می نماید:بها، قدر، قیمت، ارج، برازندگی، شایستگی، قابلیت، استحقاق، زیبندگی.
معین: بها، ارز، قیمت، قدر، شایستگی.
تعریف:برای ارزش(value) دو تعریف قابل ارائه است.
- هر چیز که به اعتبار اقتصادی، روانی، اجتماعی، اخلاقی و زیبایی خود، شایسته و مورد توجه شخص قرار گیرد.
- یک هدف اجتماعی که دست یافتن به آن، مطلوب است.
توضیح:حرکت های اجتماعی بدون ارزیابی، امکان ادامه حیات را ندارند.کوشش هایی که در این زمینه انجام می گیرند، برای دیگران دارای بار ارزشی هستند.بدون شک، همه نگاه ها به یک حرکت، مثبت و یا منفی نیستند.
بی تفاوتی هم برای خود ارزشی دارد.روند تربیت نیز مانند تمامی جریان های انسانی، دارای بار ارزشی است.توفیق یا شکستی که به این روند نسبت می دهند، گویای معیارهایی است که ارزیابی کننده از آن ها استفاده می کند.
بر این اساس، باید ارزش ها را معیارهای انتخاب در نظر گرفت.این، ترازوهایی برای ارزیابی میزان سنگینی یا سبکی حرکت هاست.ارزش ها در تربیت دارای جایگاه ویژه ای هستند و شاید نسبت به بسیاری از فرایندهای دیگر، حساس تر نیز باشند.
ما ارزش ها را امور پذیرفته شده ای می دانیم که باعث ارزشمندی سایر فعالیت ها می شوند.مکاتب تربیتی نیز این چنین معیارهایی را برای خود گزینش می کنند.ارزش هایی مانند آزادی، عدالت، احترام، انسانیت، آدمیت، گذشت و ایثار از جمله آن هاست.
باید دانست که، دیدگاه های مکاتب تربیتی در باره ارزش ها، همیشه مانند هم نیستند.این را باید پذیرفت که این تفاوت ها در جزئیات نماد یابند اما هیچ مکتبی نمی تواند از ارزش های اصلی فاصله گیرد.ارزش هایی مانند ازادی، برای رسیدن به حداکثر رشدی تلقی می شود که روند تربیت به دنبال آن است.
لذا باید ارزش رشد اعلی را اصل دانست.اینکه تعالی افراد روی دهند، برای همه ارزشمندند و ارتباطی به تفاوت ها ندارد.ارزش ها بر همین اساس می توانند نسبی یا مطلق شوند.در روند تربیت و در هر مرحله ای، ارزش های همان مرحله می توانند نسبی تلقی اما برای رسیدن به اهداف اصلی آدمی که همان دستیابی به رشد اعلی است، مطلق شمرده می شوند.
باید ارزش ها را مانند معیارهای قابل اعتمادی برای زود رسیدن به اهداف تربیتی در نظر گرفت.آدمی به دلیل فهم و درک خود، ارزش ها را برای خویشتن انتخاب می کند و به دلیل همین استنباط ها است که نمی تواند مخالف با ارزش های انسانیت، گزینش نماید.
بررسی میزان موفقیت یا شکست، تنها با داشتن ارزش ها امکان پذیر است.تربیت هم می داند که در روند کوششی خود، مواجه با انواع توفیق یا شکست هاست.اگر ارزش ها وارد عمل نشوند، آگاهی از عملکرد نیز دچار مشکل می شود.
بهترین ارزش ها، مواردی هستند که باعث سنجش عملکردهایی می گردند که منجر به اهداف غائی می شوند.ارزش ها باید نقشی روشنگر و یاری دهنده در روند تربیت داشته باشند.ارزش ها برای سنجش توفیق ها، لازم و ضروری بلکه، حیاتی هستند.
