علی عبدالخانی
کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه
بعد از انتشار بیانیه مشترک ایران و کشورهای ۱+۵ تحلیل های زیادی در مورد آینده اقتصاد ایران در دوران پس از تحریم چه شکلی به خود می گیرد. خبرگزاری CNN در گزارشی به وضعیت ایران در این دوران پرداخته است:
سرمایه گذاران اکنون در جست وجوی پتانسیل های اقتصادی هستند که سه دهه از آن به دور مانده اند. لیست ویژگی های ایران ارزشمند است. ایران دومین کشور پرجمعیت خاورمیانه با ۸۰ میلیون نفر جمعیت، با ۹ درصد ذخیره نفتی و ۱۸ درصد ذخایر گازی جهان و منابع معدنی فراوان است.
مدیر یک شرکت سرمایه گذاری معتقد است: «ترکیه پتانسیل بالایی از نظر مصرف کنندگان دارد. عربستان سعودی هم ذخایر نفتی دارد. ذخایر گاز طبیعی روسیه و ذخایر معدنی استرالیا هم دارای اهمیت هستند، اما می بینیم که در ایران همه این فرصت ها در یک کشور واحد جمع شده است.» در سال های گذشته به دلیل تحریم های ظالمانه ای که علیه اقتصاد ایران اجرا شد در برخی مناسبات ایران و اقتصاد جهانی گسست ایجاد شد. برای نمونه دسترسی به بیمه کشتیرانی محدود شد و تحریم بانک های ایرانی از سوئیفت یا سیستم انتقال ارزی جهانی صورت گرفت. سی ان ان ادعا کرده است در نتیجه این اتفاقات رشد اقتصاد ایران در سال ۲۰۱۳ ، پنج درصد کاهش یافت.
سی ان ان با استناد به مطالعات مرکز پژوهش های کنگره آمریکا تولید ناخالص داخلی را ۳۶۶ میلیارد دلار اعلام کرده و نوشته است اقتصاد ایران با وجود تحریم ها ۲۰ درصد کوچک تر شد. با هشت سال دوره رئیس جمهوری احمدی نژاد نااطمینانی حاکم شد، اما با تغییر دولت و روش تعامل با جهان روندها تا حدودی تغییر کرد.
رئیس جمهور حسن روحانی به حضار در مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۱۴ گفت که ما خواستار «تعهدات سازنده» هستیم. وقتی که گلدمن ساکس ۱۱ بازار نوظهور امید بخش در سال ۲۰۰۷ را معرفی کرد نام ایران هم در این لیست بود. ایران می خواهد در صورت گرفتن چراغ سبز، علاوه بر بازگشت به این فهرست با افزایش تولید یک میلیون بشکه نفت در روز در طول سه ماه جایگاه دوم خود را بعد از عربستان در اوپک به دست آورد. وزیر نفت ایران بیژن زنگنه به سی ان ان در ماه نوامبر گفت که ایران آماده بازی با قدرت های نفتی آمریکایی است؛ چراکه آنها طبق قانون محدودیت سرمایه گذاری، اجازه ورود به این بخش را از سوی دولت آمریکا ندارند. وی در ادامه گفت: «درهای ایران برای شرکت های آمریکایی باز است. قوانین آمریکا این شرکت ها را محدود کرده اند. همکاری با آمریکا پس از لغو تحریم ها کار دشواری نیست.» برگشت ایران بستگی به لغو تحریم ها دارد و ممکن است ساده نباشد. کاخ سفید برای مثال باید سناتور ها و جمهوری خواهان را متقاعد کند که قانونی را تصویب کنند تا برخلاف کار اوباما، ایران را به میز مذاکره برگرداند.
هم چنین مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری تورکوئیز پارتنرز گفت: بخشی که سریعترین و بیشترین جهش را تجربه خواهد کرد، صنعت مالی ایران است. وی افزود: بانک ها، که از تحریم ها به شدت آسیب دیده اند، به محض برداشته شدن محدودیت ها به سرعت رشد خواهند کرد. «این مسئله تاثیر عظیمی بر کشور خواهد داشت.» حدود ۱۵ درصد سرمایه شرکت تورکوئیز در بخش مالی سرمایه گذاری شده، اما وی قصد دارد این رقم را افزایش دهد. وی افزود: بخش پتروشیمی ایران نیز به صورت فوری از لغو تحریم ها منتفع خواهد شد.این فعال اقتصادی در ادامه گفت: «شرکت های بیمه جهانی به دلیل محدودیت های بین المللی این بازار را ترک کردند. آنها به سرعت باز خواهند گشت… این بخش از سرمایه گذاری خارجی و فن آوری های جدیدی که تحریم ها مانع از ورود آن می شدند، منتفع خواهد شد.» برخی دیگر از مدیران شرکت های سرمایه گذاری انتظار دارند که بخش فولاد و سنگ آهن ایران نیز بعد از تحریم ها رشد نماید.اما در خارج از مرزهای ایران همه کارشناسان خوش بین نیستند. کارشناس موسسه رند در این باره گفت: «هنوز برای هرگونه آسودگی اقتصادی در ایران خیلی زود است.» وی معتقد است که هرگونه بهبود وضعیت اقتصادی تدریجی خواهد بود.
«اما، ایران از پتانسیل اقتصادی بالایی برخوردار است… اگر تحریم ها برداشته شوند، و برخی مسائل ساختاری اقتصاد ایران نظیر وابستگی بیش از حد به نفت برطرف شود، ایران می تواند رشدی قابل توجه را شاهد باشد. اما هنوز خیلی زود است که بتوان گفت این اتفاق رخ خواهد داد.»
با این حال، بانک های جهانی همچون HSBC و استاندارد چارتر نگران بازگشت اوضاع به قبل هستند؛ زیرا با تجربه تلخی در زمینه مجازات برای دور زدن تحریم ها روبه رو بوده اند. مدیرعامل یک شرکت سرمایه گذاری گفت: «موسسات مالی بزرگ تر مثل مخازن بزرگ هستند و برای آنها سخت است که سیاست های مقبول را تغییر دهند. شاید چند ماه یا چند سال طول بکشد تا موسسات مالی به ایران بازگردند.» این نااطمینانی و پیچیدگی حقوقی است که مانع از پدید آمدن یک بازار رقابتی در ایران و مانع از تبدیل این کشور به ۱۰ اقتصاد برتر در دهه پیش رو است.
