به قلم ـ استاد جعفر دیناروند
ارزیابی هر انقلابی دارای شیوه های مختلفی است.اینکه چرا به وجود آمد؟ چه کسانی با چه ماهیتی در ایجادش نقش داشتند؟نگرش های مردم چه بود؟نتیجه ی انقلاب چه شد؟ آیا خواسته هایی مطرح بود؟
ادامه ی کار با چه چالش هایی مواجه گشت؟ رضایت مردم در ادامه به چه میزانی بود؟ و بسیاری از معیارها که تابع انواع سلیقه ها و دیدگاه هاست.ما این روش ها را محترم می شماریم اما نگاه ما فقط علمی و تحقیقی است.
هدف نگاری در آغازین هر انقلابی نشان دهنده ی مقاصد و نقاط مهم در استمرار است.نقاطی که رسیدن به آن ها نشان دهنده ی موفقیت خواهد بود.این واقعیت که هر انقلابی نمی تواند بدون منظور و مقصود ایجاد شود ما را به سمت نمادهای این منظور و مقصود ها هدایت می کند.ما چنین نگاهی را به انقلاب اسلامی هدف شناسی گوییم و برای هر روشنفکر و اهل علمی واضح است که از همین طریق وارد موضوع شود.هدف شناسی انقلاب راهی برای پی بردن به حقیقت آن است.
اگر موضوع معین است اما مهم تر از آن یافتن آن هاست.چگونه می توان اهداف هر انقلابی را یافت و بر آن اساس اظهار نظر کرد؟ طبیعی است که راه ها فراوان و قابل تفسیرند اما برای ما نمادهای نشان دهنده کافی به نظر می رسند.کشف اهداف نشان دهنده ی توانایی محقق در بیان مسئله است.ما این مهم را از طرق مختلف مطرح می کنیم.اهدافی که بدین شکل کشف می شوند قابلیت دفاع را دارا هستند.بدیهی است که در این مقطع هرگز نظر ارزشی برای رد یا قبول اهداف مطرح نمی شود.اهداف انقلاب اسلامی بر اساس منطق و دلیل کدامند؟
ما اهداف انقلاب را از راه های مهمی مانند بیانات رهبر انقلاب در قبل و ضمن فعالیت های انقلابی قابل قبول می دانیم.شعارهای مردم که نشان دهنده ی خواسته ی آن ها برای فعالیت هاست را امری حیاتی برمی شماریم و بدون شک خواسته نشان دهنده ی هدف است.بیانیه ها و نوشته های برجای مانده در دوران انقلاب و نیز انواع سخنرانی ها به وسیله ی رهبران و انقلابیون،مصاحبه ها و اظهار نظرات در این زمینه و در نهایت محتوای کتب نگاشته شده می توانند ترسیم کننده ی انواع هدف ها باشند.
ما اهداف انقلاب اسلامی را در یک بعد نیافتیم و در عین حال یک سطح در نظر نگرفتیم.اینکه کدامین هدف اعلی تر و کدامین در مراحل بعدی ارزیابی هاست،امری طولانی است که به زمان ،نیاز مبرم دارد.ما شعارها را برای یافتن اساسی ترین ها ،مهم بر می شماریم و بدون در نظر گرفتن اهداف فرعی به حیاتی ترین آن ها می پردازیم.
استقلال طلبی اولین شعاری بود که نماد واضحی داشت.مردم این شعار را برای خود هدف می دانستند.رهایی از وابستگی و مستقل بودن برای همه یکی بود.اعتقاد به وابستگی رژیم به سایر کشورها دلیل عمده ی این هدف نگاری بود.این خواسته در ادامه و بعد از پیروزی انقلاب تحت عنوان نه شرقی نه غربی تبلور یافت.بنابراین استقلال ملت ایران هدفی مهم در پیروزی انقلاب بود.گرچه شکل استقلال طلبی در مقدمه ی خواسته ها سیاسی بود اما می توان آن را به سایر موضوعات مانند فرهنگ، اقتصاد و ...وصل نمود.
آزادی در تمام ابعاد هدف دوم مردم در انقلاب بود.دیوار کشی رژیم در جامعه و بستن دهان مردم و شکستن قلم نویسندگان متعهد از جمله دلایلی بود که مردم مورد نظر قرار دادند و در شعار خود بعد از استقلال مطرح نمودند.طبیعی است که ساختار رژیم به شکلی بود که دیکتاتوری در آن معین می شد.آزادی بیان، قلم،گفتار،برگزاری مراسم،آزادی در دین و انواع آن هدفی بزرگ محسوب می شد.
جمهوری اسلامی نشان دهنده ی هدفی حکومتی بود.مردم حکومتی را خواستار بودند که بر اساس دین مبین اسلام پایگذاری شده باشد.جمهوری آن نشان دهنده ی نقش پررنگ مردم و اسلامی بودن ماهیت دینی را نشان می داد.مردم در تمام شعارها ی خود از این شعار به عنوان مادر شعار ها استفاده کردند.طبیعی بود که از بین رفتن حکومت شاهنشاهی در درون این شعار نهفته بود.
این موارد را باید اهداف معین انقلاب نامید اما در کنار این ها می توان به هدف عدالت طلبی نیز اشاره نمود.اگر استکبار ستیزی همراه با استقلال طلبی نماد یافت،عدالت طلبی نیز انتظاری بود که از دین می رفت.مبارزه ی با ظلم مقدمه ی این هدف گشت و مردم ضمن برشمردن حکومتی ظالم و بر چیده شدن آن ، حکومتی را می خواستند که با ظلم مبارزه کند و خود عدالت را اجرا نماید.
انسان گرایی معنوی نیز در بیانات رهبران و بزرگان انقلاب نهفته بود.بعد معنوی که در آن تهذیب نفس نماد داشت و امام در تمام سخنرانی های قبل و بعد از انقلاب خود آن را مهم می دانست.وی هدف های مادی را بدون مقدمه ی معنوی، ناموفق برشمرد.
بنابراین اهداف مختلف انقلاب دارای ابعادی دینی و در عین حال مردمی بودند.شناخت اهداف انقلاب یاوری بزرگ در سنجش موفقیت دولتمردان و حاکمان در طول زمان بعد از انقلاب بوده و هست.باید دوباره کوشید و بر موضوع هدف نگاری انقلاب متمرکز گشت.اهداف انقلاب می بایست محقق شوند و اگر شدند که بسیار موفقیت آمیز بوده و اگر اشکالاتی وجود داشتند باید بررسی و رفع مانع گردند.
