به قلم ـ احمد معین
عسل ماده ای شیرین که در فارسی به آن انگبین می گویند ، این ماده را زنبورهای عسل از شهد گلها تولید می کنند.
عسل ، ترکیبی شیرین ، در آب بسیار غلیظ است که مهمترین قندهای آن لاکتوز ، فروکتوز و ساکاروز است . این ماده از دوران کهن مورد توجه و تکریم بشر بوده و آثار برجای مانده در 3500 سال پیش بر روی پاپیروس از خواص آن نگاشته شده است و قدیمی ترین اثر در اسپانیا یافت شده که نگاره ای بر دیواره غار است ،که بشر در حال جمع آوری عسل می باشد.
زنبوران ، شهد گلهای مختلف را جمع آوری و پس از انتقال به کندوها، عسل تولید می کنند. تولید عسل نقش پررنگی در تهیه غذا برای بشر دارد ، نه اینکه عسل عمده غذای انسانها را تشکیل می دهد ، بلکه زنبورهای عسل با انتقال گرده ها به گلهای مختلف ضمن بر طرف نمودن نیاز خود با عمل تلقیح گیاهان در تولید انواع میوه و محصولات گیاهی نقش مهمی دارند . بنا بر اظهارات اتحادیه ملی پرورش دهندگان زنبور در فرانسه ، اقدام تلقیح و باروری گل آفتاب گردان و درختان سیب ، 70% ، توت فرنگی و گیلاس ، 80% ، شبدر و یونجه تا 100% به وسیله زنبوران عسل صورت می گیرد ، که نقش و اهمیت زنبور را در تامین غذای بشر نشان می دهد .
زنبور و عسل نزد خداوند متعال جایگاه ویژه ای دارد ، بقدری که سوره نحل به این منظور نازل شده است . در قرآن کریم و روایاتی از رسول اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) خواص درمانی و غذایی این ماده بیان شده است . در ادیان الهی یهود و مسیحیت این ماده بهشتی جایگاه خاصی دارد . درآثار برجای مانده از دانشمندانی چون ابن سینا و بقراط و... ، عسل به عنوان علاج خیلی از معرفی گردیده ، حتی نیش زنبور در طب سنتی علاج بعضی از امراض است . در علم نوین پزشکی ،با تحقیقاتی که بر روی آن صورت گرفته ، این ماده منبع داروهای ضد باکتری اکنون با این مقدمه مختصر که از فواید زنبور و عسل گفته شد ، این حشره مفید و ضعیف در معرض تهدیداتی است که از دست درازی بشر به طبیعت حاصل می شود . براساس تحقیقی که در سال 2015 در دانشگاه نیویورک صورت گرفته ، تغییرات اقلیمی کره زمین تأثیر ویرانگری بر جمعیت زنبورها ی عسل در نیمکره شمالی گذاشته و موجب کاهش سریع جمعیت آنها شده است ، که این کاهش بر روند گرده افشانی و تولیدات گیاهی اثر منفی دارد .
همانطور که می دانیم تولید عسل به دو صورت پرورشی و طبیعی صورت می گیرد . در روش اول انسانها با ساماندهی و تکثیر کندوهای عسل و مهاجرت بوسیله ماشین و یافتن جاهای خوش آب و هوا و مناطق پر از گل و گیاه علاوه بر افزایش تولید عسل در گرده افشانی و حفظ بقای نسل زنبوران عسل نقش مهمی دارتد که این صنف از فعالان علاوه بر حمایت های مادی و معنوی از طرف دولت عسل مرغوب به بازار عرضه و در اشتغال زایی و سلامت جامعه نقش مهمی دارند . در روش دوم که زنبوران به صورت وحشی در طبیعت زندگی می کنند با ساختن کندو در جاهای مختلف ، عسل تولید می کنند و گاهی برای دوری از
دسترسی بشر در جاهای صعب العبور کندو می سازند ، که گاهی افرادی برای خارج نمودن عسل از این کندوها جان خود را از دست می دهند . اما نکته حائز اهمیت ، افراط در کشف و انهدام کندوهای عسل طبیعی در منطقه ماست ، که چند سالی است رقابتی عجیب بین افرد به وجود آمده که با روئیت کندویی هر چند کوچک به آن حمله ور می شوند و بدون توجه به عواقب آن ، اقدام با خارج نمودن عسل می کنند و با انهدام کندو و از بین بردن زنبورها و نوزادان آنها زمینه کاهش جمعیت آنها را درمنطقه و انقراض گونه های وحشی این حشره مفید را فراهم می کنند. راه های جلوگیری از وقوع این فاجعه زیستی در دو راهکار نهفته است ، در وهله اول باید این فرهنگ و تفکر در جامعه رشد کند که آحاد جامعه به فکر محیط زیست ، حیات وحش و جانداران باشند و با حمایت های معنوی و آگاه سازی جامعه تا روند کاهشی این معضل فراهم شود ، البته از قشر تحصیل کرده و فرهنگیان انتظار بیشتری می رود . در وهله دوم متولی این کار اداره محیط زیست است که باید ضمن فراهم آوردن بستر فرهنگی از طریق کلاس های آموزشی ، و درج مطالب مرتبط با موضوع در کتب درسی از طریق آموزش و پروش ، پخش آگهی ، بولتن ، برنامه های تلویزیونی و رادیویی و... فرهنگ نگهبانی از محیط زیست در جامعه نهادینه کند و در مرحله بعد از طریق اقدامات قانونی و قوه قضائیه مانع از دست درازی افراد سود جو به طبیعت و نابودی گونه های در حال انقراض شود .
